Ηφαίστεια

Διακρίνονται τρεις τύποι μάγματος, ανάλογα με την σύστασή τους: βασαλτικό, ανδεσιτικό και ρυολιθικό.

• Βασαλτικού τύπου είναι περίπου το 80% του μάγματος, τα αντίστοιχα ηφαίστεια όμως συνήθως δεν γίνονται αντιληπτά γιατί η πλειοψηφία τους βρίσκεται στον πυθμένα των ωκεανών, εκτός ορισμένων χαρακτηριστικών περιπτώσεων (Χαβάη, Ισλανδία, κ.ά.).
• Ανδεσιτικού τύπου είναι περίπου το 10% του μάγματος, και τα αντίστοιχα ηφαίστεια βρίσκονται διατεταγμένα κυρίως κατά μήκος των ζωνών λιθοσφαιρικής σύγκλισης (π.χ. το Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο).
• Ρυολιθικού τύπου είναι περίπου το υπόλοιπο 10% του μάγματος. Το περισσότερο μάγμα του τύπου αυτού δεν φτάνει στην επιφάνεια.

Οι πιο επικίνδυνες εκρήξεις είναι αυτές στις οποίες το μάγμα έχει μικρή  ρευστότητα και πολλά διαλυμένα αέρια. Όσο πιο όξινο είναι το μάγμα, τόσο πιο επικίνδυνο είναι.

Οι κύριοι τύποι ηφαιστείων είναι:

Ασπιδωτά. Συνδέονται με βασαλτικό μάγμα.

Στρωματοηφαίστεια. Συνδέονται με ανδεσιτικό μάγμα.

Ηφαίστεια ασβόλης. Αποτελούνται μόνο από πυροκλαστικά υλικά.

Οι κύριες δομές που παρατηρούνται στα ηφαίστεια είναι οι κρατήρες, οι δόμοι λάβας και οι καλδέρες.

Μαξιλαροειδείς λάβες είναι μία ιδιαίτερη μορφή λάβας που σχηματίζεται από υποθαλάσσιες εκχύσεις.

Τα πυροκλαστικά υλικά είναι τα υλικά εκείνα που εξέρχονται του ηφαιστειακού σωλήνα και μπορεί να είναι ηφαιστειακή σποδός, τέφρα, πυροκλαστικές ροές, lahar, λασποροές, λάβα, οβίδες, κ.ά.

Ηφαιστειότητα του Ελληνικού χώρου

Τα ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας είναι διατεταγμένα σε ένα τόξο (Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο) και περιλαμβάνουν από Δ προς Α τα εξής ηφαίστεια: Μέθανα, Μήλος, Σαντορίνη, Γυαλί, Νίσυρος και Κως. Είναι Τεταρτογενούς ηλικίας.

Ελαφρώς παλαιότερη (Πλειόκαινο – Τεταρτογενές) και όχι πλέον ενεργή είναι η ηφαιστειότητα στα εξής μέρη: Ν. Βλυχάδες (Β. Ευβοϊκός κόλπος), Μικροθήβες (Ν. Μαγνησίας), Βόρειες Σποράδες και Αλμωπία.

Η ηφαιστειότητα του Α. Μεικαίνου παρατηρείται διάσπαρτη στο ανατολικό Αιγαίο και κυρίως στη Σάμο.

Το Κ. – Μ. Μειόκαινο εκτεταμένη ηφαιστειακή δράση στο ΒΑ Αιγαίο (Λήμνος, Λέσβος, κ.ά.) προκάλεσε την απόθεση πολλών σχηματισμών και τη δημιουργία των απολιθωμένων δασών στα νησιά αυτά.

Η ηφαιστειότητα του Ολιγοκαίνου επηρέασε τη ΒΑ Ελλάδα στην περιοχή του Έβρου.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη στη Σαντορίνη («Μινωική») συνέβη περίπου το 1.630 π.Χ. και δημιούργησε τη μεγάλη καλδέρα στο κέντρο του νησιωτικού συγκροτήματος. Άλλες πιο πρόσφατες εκρήξεις πολύ μικρότερης κλίμακας έγιναν το 197 π.Χ., το 46 μ.Χ., το 726 μ.Χ., το 1570-73 μ.Χ., το 1707-11 μ.Χ., το 1866-1870 μ.Χ., το 1925-28 μ.Χ., το 1939-41 μ.Χ. και το 1950. Σήμερα, πιο επικίνδυνο θεωρείται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Κολούμπος» ανοικτά του ΒΑ άκρου της Σαντορίνης.

Το ηφαίστειο της Νισύρου αποτελείται από μία μεγάλη καλδέρα μέσα στην οποία υπάρχουν 5 μικρότεροι κρατήρες. Η πιο πρόσφατη έκρηξη έγινε το 1888.