Επιμήκυνση
elongation sign

• Όταν ένα ορυκτό έχει επιμηκυσμένη μορφή και παράλληλα ή σχεδόν παράλληλα με την επιμήκυνσή του βρίσκεται:

  • Ο μεγάλος δείκτης διάθλασης, τότε το ορυκτό έχει θετική επιμήκυνση. Το σημείο επιμήκυνσης είναι (+).

  • Ο μικρός δείκτης διάθλασης, τότε το ορυκτό έχει αρνητική επιμήκυνση. Το σημείο επιμήκυνσης είναι (-).

• Δεν έχουν όλα τα ορυκτά σημείο επιμήκυνσης. Οι προϋποθέσεις για να έχει ένα ορυκτό σημείο επιμήκυνσης είναι να έχει επιμηκυσμένη μορφή και ένας από τους δείκτες διάθλασης να είναι παράλληλος ή σχεδόν παράλληλος με την επιμήκυνση.

• Κατάλληλα ορυκτά για τον προσδιορισμό του σημείου επιμήκυνσης είναι:

  • Τα επιμηκυσμένα ορυκτά του τριγωνικού, τετραγωνικού, εξαγωνικού και ρομβικού συστήματος, τα οποία έχουν ορθή κατάσβεση ως προς την επιμήκυνση (π.χ. απατίτης, σιλλιμανίτης).

  • Τα επιμηκυσμένα ορυκτά του μονοκλινούς και τρικλινούς συστήματος, τα οποία έχουν πλάγια κατάσβεση με μικρή κατασβεστική γωνία (<20^ο) ως προς την επιμήκυνση (π.χ. αμφίβολοι, αλλά όχι κλινοπυρόξενοι, εκτός του αιγιρίνη).

• Στους μονάξονες κρυστάλλους, το «σημείο επιμήκυνσης» συμπίπτει με το «οπτικό σημείο». Μπορούμε να προσδιορίσουμε το οπτικό σημείο με ορθοσκοπική παρατήρηση, αρκεί να υπάρχει ιδιόμορφη τομή παράλληλη προς τον κύριο άξονα συμμετρίας, ο οποίος ως γνωστό συμπίπτει με τον οπτικό άξονα.

  • Στους μονάξονες κρυστάλλους με τον κύριο άξονα συμπίπτει ο n_e, ενώ κάθετα είναι ο n_o. Δηλαδή:

  • Σε οπτικώς θετικό κρύσταλλο (n_e>n_o) με τον κύριο άξονα συμπίπτει ο μεγάλος δ.δ. Άρα έχει θετική επιμήκυνση.

  • Σε οπτικώς αρνητικό κρύσταλλο (n_e<n_o) με τον κύριο άξονα συμπίπτει ο μικρός δ.δ. Άρα έχει αρνητική επιμήκυνση.

• Η διαδικασία προσδιορισμού του σημείου επιμήκυνσης γίνεται ως εξής:

  • Με πολωτή και αναλυτή, φέρουμε τον επιμήκη κρύσταλλο σε θέση κατάσβεσης.

  • Στρέφουμε τον κρύσταλλο κατά 45°, ώστε να έρθει σε διαγώνια θέση ως προς το σταυρόνημα, με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ παράλληλο με την διεύθυνση εισόδου του αντισταθμιστή.

  • Παρατηρούμε το χρώμα πόλωσης του ορυκτού (π.χ. γκρίζο).

  • Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή.

  • Εάν το χρώμα πόλωσης γίνει χαμηλότερο (π.χ. κίτρινο), ο κρύσταλλος έχει θετική επιμήκυνση.
    Έχουμε αφαίρεση: Ο μικρός δ.δ. του αντισταθμιστή συμπίπτει με τον μεγάλο δ.δ. του κρυστάλλου.

  • Εάν το χρώμα πόλωσης γίνει υψηλότερο (π.χ. μπλε), ο κρύσταλλος έχει αρνητική επιμήκυνση.
    Έχουμε πρόσθεση: Ο μικρός δ.δ. του αντισταθμιστή συμπίπτει με τον μικρό δ.δ. του κρυστάλλου.

• Αν ο κρύσταλλος δεν είναι ιδιόμορφος και επιμήκης, αλλά διαθέτει σχισμό, ο οποίος δείχνει την κατεύθυνση της επιμήκυνσης, τότε στην παραπάνω διαδικασία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον σχισμό.

Α. Πρισματικός κρύσταλλος ορθοπυρόξενου (ρομβικό σύστημα).

Β. Εμφανίζει ορθή κατάσβεση.

Γ. Στρέφουμε τον κρύσταλλο κατά 45°, ώστε να έρθει σε διαγώνια θέση, με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ παράλληλο με την διεύθυνση εισόδου του αντισταθμιστή. Ο κρύσταλλος εμφανίζει γκρίζο χρώμα πόλωσης.

Δ. Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή. Το χρώμα πόλωσης γίνεται κίτρινο.

Αφαίρεση: Μικρός δ.δ. αντισταθμιστή // Μεγάλος δ.δ. κρυστάλλου.

Ο κρύσταλλος έχει θετική επιμήκυνση.

Αρχείο video (υπερσθενής)

Α. Πρισματικός κρύσταλλος ανδαλουσίτη (ρομβικό σύστημα).

Β. Εμφανίζει ορθή κατάσβεση.

Γ. Στρέφουμε τον κρύσταλλο κατά 45° ώστε να έρθει σε διαγώνια θέση, με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ παράλληλο με την διεύθυνση εισόδου του αντισταθμιστή. Ο κρύσταλλος εμφανίζει γκρίζο χρώμα πόλωσης.

Δ. Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή. Το χρώμα πόλωσης γίνεται μπλε.

Πρόσθεση: Μικρός δ.δ. αντισταθμιστή // Μικρός δ.δ. κρυστάλλου.

Ο κρύσταλλος έχει αρνητική επιμήκυνση.

Αρχείο video (απατίτης)

Α. Πρισματικός κρύσταλλος κεροστίλβης (μονοκλινές σύστημα).

Β, Γ. Εμφανίζει πλάγια κατάσβεση με μικρή κατασβεστική γωνία.

Δ. Στρέφουμε τον κρύσταλλο, ώστε να έρθει σε διαγώνια θέση, με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ παράλληλο με την διεύθυνση εισόδου του αντισταθμιστή. Ο κρύσταλλος εμφανίζει κυανό 1ης τάξης χρώμα πόλωσης.

Ε. Για ευκολία, παρατηρούμε στην άκρη όπου ο κρύσταλλος είναι λεπτότερος και το χρώμα πόλωσης είναι γκρίζο (βέλος).

Ζ. Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή. Το χρώμα πόλωσης από γκρίζο γίνεται κίτρινο (βέλος).

Αφαίρεση: Μικρός δ.δ. αντισταθμιστή // Μεγάλος δ.δ. κρυστάλλου.

Ο κρύσταλλος έχει θετική επιμήκυνση.

Αρχείο video (κεροστίλβη)

Α. Πρισματικός κρύσταλλος απατίτη (εξαγωνικό σύστημα).

Β. Εμφανίζει ορθή κατάσβεση.

Γ. Στρέφουμε τον κρύσταλλο κατά 45°, ώστε να έρθει σε διαγώνια θέση με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ παράλληλο με την διεύθυνση εισόδου του αντισταθμιστή. Ο κρύσταλλος εμφανίζει γκρίζο χρώμα πόλωσης.

Δ. Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή. Το χρώμα πόλωσης γίνεται μπλε.

Πρόσθεση: Μικρός δ.δ. αντισταθμιστή // Μικρός δ.δ. κρυστάλλου.

Ο κρύσταλλος έχει αρνητική επιμήκυνση.

Ως γνωστό, στους μονάξονες κρυστάλλους παράλληλα προς τον κύριο άξονα βρίσκεται ο n_e και κάθετα ο n_o. Άρα έχουμε n_e<n_o.

Δηλαδή ο απατίτης είναι οπτικώς αρνητικός ή έχει αρνητικό οπτικό σημείο.

Αρχείο video (απατίτης)