Κωνοσκοπική εξέταση
conoscopic examination, interference figure

• Η κωνοσκοπική εξέταση μας βοηθάει να προσδιορίσουμε τον οπτικό χαρακτήρα και το οπτικό σημείο ενός ορυκτού. Η διαδικασία που ακολουθούμε είναι η εξής:

  • Με πολωτή και αναλυτή, εντοπίζουμε μια τομή ορυκτού κάθετη ή περίπου κάθετη σε οπτικό άξονα. Η τομή αυτή εμφανίζει διαρκή κατάσβεση ή πολύ χαμηλά γκρίζα χρώματα πόλωσης.

  • Βάζουμε τον αντικειμενικό φακό με τη μεγαλύτερη μεγέθυνση (x40).

  • Βάζουμε τον συγκλίνοντα (συγκεντρωτικό) φακό που βρίσκεται κάτω από τη τράπεζα του μικροσκοπίου και μετατρέπει τη φωτεινή δέσμη από παράλληλη σε κωνική.

  • Βάζουμε τον φακό Bertrand που βρίσκεται στο σωλήνα του προσοφθάλμιου φακού.
     

• Προσδιορισμός οπτικού χαρακτήρα

  • Μονάξονες:

    Εάν η εικόνα που σχηματίζεται έχει τη μορφή σταυρού, ο κρύσταλλος είναι μονάξονας.

  • Διάξονες:

    Εάν η εικόνα έχει τη μορφή μίας ή δύο καμπυλών, ο κρύσταλλος είναι διάξονας.

• Προσδιορισμός οπτικού σημείου

  • Μονάξονες:

    Παρατηρούμε το κάτω δεξιό τεταρτημόριο του σταυρού.

    Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή.

    Εάν το χρώμα γίνεται κίτρινο, ο κρύσταλλος είναι θετικός.

    Εάν το χρώμα γίνεται μπλε ο κρύσταλλος είναι αρνητικός.

    Σημείωση: Η παρατήρηση της αλλαγής του χρώματος πρέπει να γίνεται πολύ κοντά στον μελάτοπο, ιδιαίτερα εάν η εικόνα περιλαμβάνει ισόχρωμους δακτυλίους.

  • Διάξονες:

    Στρέφουμε την τράπεζα έτσι ώστε:

    Όταν έχουμε δύο καμπύλες, αυτές να είναι αντίστοιχα στο στο κάτω δεξιό και πάνω αριστερό τεταρτημόριο της εικόνας.

    Όταν έχουμε μία καμπύλη, να είναι το κοίλο εσωτερικό μέρος της προς το κάτω δεξιό τεταρτημόριο.

    Παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή.

    Εάν το χρώμα στο κοίλο μέρος των καμπυλών/της καμπύλης γίνεται κίτρινο, ο κρύσταλλος είναι θετικός.

    Εάν το χρώμα στο κοίλο μέρος των καμπυλών/της καμπύλης γίνεται μπλε ο κρύσταλλος είναι αρνητικός.

    Σημείωση: Η παρατήρηση της αλλαγής του χρώματος πρέπει να γίνεται πολύ κοντά στον ή στους μελατόπους, ιδιαίτερα εάν η εικόνα περιλαμβάνει ισόχρωμους δακτυλίους.

Ορυκτό με υψηλή διπλοθλαστικότητα (π.χ. ασβεστίτης).

Α. Τομή κάθετη στον οπτικό άξονα.

Β. Η κωνοσκοπική εικόνα είναι σταυρός. Τα σκοτεινά σκέλη του σταυρού ονομάζονται ισόγυρες. Το κέντρο του αντιστοιχεί στο ίχνος του οπτικού άξονα (ΟΑ) και ονομάζεται μελάτοπος. Λόγω της υψηλής διπλοθλαστικότητας εμφανίζονται χρωματισμένοι δακτύλιοι που ονομάζονται ισόχρωμες.

Γ. Μονάξων θετικός. Δίπλα στο μελάτοπο, στο κάτω δεξιό και πάνω αριστερό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται κίτρινο, ενώ στο κάτω αριστερό και πάνω δεξιό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται μπλε.

Δ. Μονάξων αρνητικός. Δίπλα στο μελάτοπο, στο κάτω δεξιό και πάνω αριστερό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται μπλε, ενώ στο κάτω αριστερό και πάνω δεξιό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται κίτρινο.

Ορυκτό με χαμηλή διπλοθλαστικότητα (π.χ. χαλαζίας).

Α. Τομή κάθετη στον οπτικό άξονα. Εμφανίζει διαρκή κατάσβεση.

Β. Η κωνοσκοπική εικόνα είναι σταυρός. Δεν εμφανίζονται οι ισόχρωμες.

Γ. Μονάξων θετικός. Στο κάτω δεξιό και πάνω αριστερό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται κίτρινο, ενώ στο κάτω αριστερό και πάνω δεξιό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται μπλε.

Δ. Μονάξων αρνητικός. Στο κάτω δεξιό και πάνω αριστερό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται μπλε, ενώ στο κάτω αριστερό και πάνω δεξιό τεταρτημόριο του σταυρού το χρώμα γίνεται κίτρινο.

Αρχείο video (μονάξονες, διάξονες με γωνία 2V~0^o)

Α. Τομή περίπου κάθετη στον οπτικό άξονα (ΟΑ). Εμφανίζει σκούρα γκρίζα χρώματα πόλωσης.

Β. Ο σταυρός είναι έκκεντρος. Είναι ορατό μόνο το κάτω σκέλος του σταυρού.

Γ-Ι. Με δεξιόστροφη περιστροφή της τράπεζας ο μελάτοπος (ΟΑ) μετατοπίζεται δεξιόστροφα με αποτέλεσμα να εμφανίζονται εναλλάξ τα υπόλοιπα σκέλη του σταυρού.

Ι. Εδώ είναι ορατό το κάτω δεξιά τεταρτημόριο του σταυρού. Σε αυτή τη θέση παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή.

Κ. Μονάξων θετικός.

Λ. Μονάξων αρνητικός.

Αρχείο video (μονάξονες, διάξονες με γωνία 2V~0°)

Ορυκτό με υψηλή διπλοθλαστικότητα (π.χ. μοσχοβίτης).

Α. Τομή κάθετη στην οξεία διχοτόμο (ΟΔ). Εμφανίζει γκρίζα χρώματα πόλωσης.

Β-Ι. Η εικόνα αποτελείται από δύο σκοτεινές καμπύλες (ισόγυρες), οι οποίες με την περιστροφή της τράπεζας ενώνονται εναλλάξ σε σχήμα σταυρού. Η γωνία 2V είναι σχετικά μικρή, γι' αυτό η εικόνα περιλαμβάνει και τους δύο μελατόπους (ΟΑ, οπτικούς άξονες). Λόγω της υψηλής διπλοθλαστικότητας εμφανίζονται ισόχρωμες.

Κ. Διάξων θετικός. Δίπλα στους μελάτοπους, στο κοίλο μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται κίτρινο, ενώ στο κυρτό μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται μπλε.

Λ. Διάξων αρνητικός. Δίπλα στους μελάτοπους, στο κοίλο μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται μπλε, ενώ στο κυρτό μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται κίτρινο.

Ορυκτό με χαμηλή διπλοθλαστικότητα (π.χ. ζοϊσίτης).

Α. Τομή κάθετη στην οξεία διχοτόμο (ΟΔ). Εμφανίζει γκρίζα χρώματα πόλωσης.

Β-Ι. Οι εικόνες είναι παρόμοιες με τις παραπάνω, αλλά λόγω της χαμηλής διπλοθλαστικότητας δεν εμφανίζονται ισόχρωμες.

Κ. Διάξων θετικός. Δίπλα στους μελάτοπους, στο κοίλο μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται κίτρινο, ενώ στο κυρτό μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται μπλε.

Λ. Διάξων αρνητικός. Δίπλα στους μελάτοπους, στο κοίλο μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται μπλε, ενώ στο κυρτό μέρος των καμπυλών το χρώμα γίνεται κίτρινο.

Αρχείο video (διάξονες με μικρή γωνία 2V)

Α. Τομή κάθετη στον οπτικό άξονα (ΟΑ). Εμφανίζει διαρκή κατάσβεση ή σκούρα γκρίζα χρωματα πόλωσης.

Β-Ι. Είναι ορατή μόνο η μία καμπύλη (ισόγυρη). Με την περιστροφή της τράπεζας η καμπύλη αλλάζει σχήμα και προσανατολισμό.

Ι. Εδώ η καμπύλη έχει το κοίλο μέρος κάτω δεξιά. Σε αυτή τη θέση παρεμβάλλουμε τον αντισταθμιστή.

Κ. Διάξων θετικός. Στο κοίλο μέρος της καμπύλης το χρώμα γίνεται κίτρινο, ενώ στο κυρτό μέρος της καμπύλης το χρώμα γίνεται μπλε.

Λ. Διάξων αρνητικός. Στο κοίλο μέρος της καμπύλης το χρώμα γίνεται μπλε, ενώ στο κυρτό μέρος της καμπύλης το χρώμα γίνεται κίτρινο.

Αρχείο video (διάξονες με μέτρια γωνία 2V)

Η καμπυλότητα της ισόγυρης εξαρτάται από τη γωνία 2V.

Α. Γραφική απεικόνηση της καμπυλότητας της ισόγυρης σε σχέση με τη γωνία 2V σε τομή κάθετη στον ένα οπτικό άξονα.

Β. Μονάξονας. 2V=0°. Η εικόνα έχει σχήμα σταυρού.

Γ-Θ. Διάξονας. Όσο μεγαλώνει η γωνία 2V τόσο μειώνεται η καμπυλότητα της ισόγυρης.

Γ,Δ,Ε. Όταν η γωνία 2V είναι σχετικά μικρή είναι ορατές και οι δύο ισόγυρες.

Ζ,Η,Θ. Όταν ή γωνία 2V είναι σχετικά μεγάλη είναι ορατή μόνο η μία ισόγυρη.

Θ. 2V=90^o. Η ισόγυρη είναι ευθεία. Ο προσδιορισμός του οπτικού σημείου δεν είναι δυνατός. Ο κρύσταλλος ονομάζεται ουδέτερος.