Σχήμα - Μορφή
shape - habit

• Το σχήμα αναφέρεται και περιγράφει το περίγραμμα μιας τομής ενός ορυκτού.

• Η τομή ενός ορυκτού μπορεί να έχει πχ. τετραγωνικό, ορθογώνιο, εξαγωνικό, οκταγωνικό, ρομβοειδές, αποστρογγυλλεμένο σχήμα κλπ.

• Συχνά το σχήμα της τομής δείχνει και το σύστημα κρυστάλλωσης ενός ορυκτού.

• Το σχήμα περιγράφει επίσης το πόσο καλά κρυσταλλωμένο είναι ένα ορυκτό. Έτσι έχουμε:

  • Ιδιόμορφο σχήμα, όταν η τομή έχει σαφείς και ευθείες πλευρές που αντιστοιχούν στις έδρες του κρυστάλλου.

  • Αλλοτριόμορφο σχήμα, όταν η τομή έχει ακανόνιστες πλευρές.

  • Υπιδιόμορφο σχήμα, όταν η τομή έχει κάποιες σαφείς και κάποιες ακανόνιστες πλευρές.

• Η μορφή αναφέρεται και περιγράφει τον κρύσταλλο συνολικά, όπως προκύπτει από την εξέταση διάφορων τομών του ορυκτού.

• Το ορυκτό μπορεί να έχει:

  • Πρισματική μορφή, όταν οι κρύσταλλοι είναι επιμήκεις κατά μία διάσταση.

  • Βελονοειδή μορφή, όταν οι κρύσταλλοι μοιάζουν με βελόνες.

  • Ινώδη μορφή, όταν οι κρύσταλλοι μοιάζουν με ίνες.

  • Πλακώδη μορφή, όταν οι κρύσταλλοι είναι λεπτοί και επίπεδοι.

  • Φυλλώδη μορφή, όταν οι κρύσταλλοι είναι σε φύλλα κλπ.

• Είναι προφανές ότι διάφορες τομές ενός ορυκτού μπορεί να έχουν διαφορετικό σχήμα που εξαρτάται από τη μορφή των κρυστάλλων του ορυκτού και πως αυτοί είναι κομμένοι.

• Σε ένα ηφαιστειακό πέτρωμα οι μεγάλοι κρύσταλλοι που βρίσκονται μέσα σε αφανιτική ή μικροκρυσταλλική θεμελιώδη μάζα ονομάζονται φαινοκρύσταλλοι.

• Σε ένα πλουτωνικό πέτρωμα οι κρύσταλλοι που είναι σημαντικά μεγαλύτεροι από τους υπόλοιπους ονομάζονται μεγακρύσταλλοι.

• Σε ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα οι μεγάλοι κρύσταλλοι που βρίσκονται μέσα σε μικροκρυσταλλική μάζα ονομάζονται πορφυροβλάστες.

Α. Ιδιόμορφη τομή γρανάτη.
Β. Ιδιόμορφη τομή ολιβίνη.
Γ. Υπιδιόμορφη τομή σιλλιμανίτη.
Δ. Υπιδιόμορφη τομή βιοτίτη.
Ε. Αλλοτριόμορφη τομή ολιβίνη.
Ζ. Αλλοτριόμορφες τομές χαλαζία.

Το σχήμα των τομών ενός ορυκτού εξαρτάται από τη μορφή των κρυστάλλων του και πως αυτοί είναι κομμένοι. Π.χ. Οι κρύσταλλοι των αμφιβόλων έχουν πρισματικό σχήμα επιμήκες ως προς τον άξονα c.

Α. Οι τομές των αμφιβόλων παράλληλα στον c είναι επιμήκεις πρισματικές. Β. Οι τομές των αμφιβόλων κάθετα στον c είναι ρομβοειδείς εξαγωνικές. Γ. Διάφορες τομές αμφιβόλων.

Α. Φαινοκρύσταλλοι χαλαζία, σανιδίνου, πλαγιοκλάστου και βιοτίτη μέσα σε υαλώδη αφανιτική μάζα. (Πέτρωμα: Ρυόλιθος).
Β. Φαινοκρύσταλλοι αυγίτη μέσα σε μικροκρυσταλλική θεμελιώδη μάζα. (Πέτρωμα: Τραχείτης).
Γ. Μεγακρύσταλλοι ορθοκλάστου. (Πέτρωμα: Γρανίτης).
Δ. Πορφυροβλάστης γρανάτη. (Πέτρωμα: Σχιστόλιθος).