μαθήματα
γεωγραφίας

Ηλεκτρονικό βιβλίο

1.        ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.3. Διαίρεση της Γεωγραφίας

Ανάλογα με την αρχή που χρησιμοποιεί η Γεωγραφία για την ταξινόμηση των γεωγραφικών φαινομένων και καταστάσεων διαιρείται σε δυο κύριους κλάδους. Α) Στην ειδική Γεωγραφία ή Χωρολογία ή Περιοχική Γεωγραφία, και Β) Στη Γενική Γεωγραφία.

Α. Η Ειδική Γεωγραφία εξετάζει μεμονωμένα τμήματα της γήινης επιφάνειας σε σχέση με όλα τα γεωγραφικά φαινόμενα. Δηλαδή παίρνει υπόψη τόσο τα φυσικά φαινόμενα, όσο και τα ανθρώπινα δημιουργήματα που έχουν κάποια γεωγραφική σχέση και εξετάζει τη δομή του γεωγραφικού χώρου. Είναι ιδιογραφική επιστήμη και η ιδιαιτερότητα του χώρου έχει για αυτή μεγάλη σημασία, π.χ. Η Ειδική Γεωγραφία ενδιαφέρεται για τη στεππική ζώνη, που είναι ένας ιδιαίτερος φυσικός χώρος και ξεχωρίζει από άλλες ζώνες της επιφάνειας της Γης. Ενδιαφέρεται όμως και για τις χώρες που βρίσκονται σ' αυτήν (Ισραήλ, Τουρκία κλπ.), που είναι απόλυτα καθορισμένα ανθρώπινα δημιουργήματα, τα οποία εμφανίζονται μόνο μία φορά στην επιφάνεια της Γης και η ύπαρξη τους οφείλεται σε μία ειδική σύμπτωση και σε μία ιστορικο-πολιτικο-γεωγραφική τύχη.

Β. Η Γενική Γεωγραφία εξετάζει τα διάφορα μεμονωμένα γεωγραφικά φαινόμενα που συμβαίνουν στη «Γεώσφαιρα», τα ομαδοποιεί με τη βοήθεια της γεωγραφικής σύγκρισης και προσπαθεί να αποκαλύψει τις βασικές φυσικές νομιμότητες ή τις κοινωνικές αιτίες που ισχύουν για όλη την επιφάνεια της Γης. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε ότι οι νόμοι που διέπουν το σχηματισμό και την εξέλιξη ενός ποταμού είναι οι ίδιοι, ανεξάρτητα από την περιοχή της Γης που βρίσκεται ο ποταμός. Η Γενική Γεωγραφία, δηλαδή, επιδιώκει να καθορίσει τύπους και να διατυπώσει νόμους και αδιαφορεί για τα τυχαία και μεμονωμένα γεγονότα.

Κάθε τμήμα της γήινης επιφάνειας είναι ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα, ώστε θα πρέπει να εξετάζεται από διαφορετικές απόψεις. Η Γενική Γεωγραφία σήμερα έχει διαιρεθεί σε μία σειρά από επιμέρους ειδικούς κλά¬δους για να μπορεί να εξετάζει κάθε τμήμα της Γης ανάλογα με το εκάστοτε αντικείμενο έρευνας, το στόχο έρευνας και τις εκάστοτε αιτιώδεις σχέσεις. Τα αντικείμενα τα οποία υπακούουν και βρίσκονται κάτω από τη φυσική νομοτέλεια εξετάζονται από τη Μαθηματική και Φυσική Γεωγραφία. Τα αντικείμενα που έχουν σχέση με τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα δημιουργήματα εξετάζονται από την Ανθρωπογεωγραφία.

Η Γενική Γεωγραφία διαιρείται σε τρεις μεγάλους κλάδους, τη Μαθηματική Γεωγραφία, τη Φυσική Γεωγραφία και την Ανθρωπογεωγραφία.

α. Μαθηματική Γ. Αυτή εξετάζει τη Γη ως ουράνιο σώμα. Διαιρείται στους εξής επιμέρους κλάδους:

1. Αστρονομική Γ. - Κοσμογράφια. Μελετάει τη γένεση της Γης, τη θέση της στο σύμπαν, τις κινήσεις της και όλα τα φαινόμενα που συνδέονται με τις κινήσεις αυτές, κυρίως τα φαινόμενα που σχετίζονται με την περιστροφή και περιφορά της Γης και έχουν άμεση σχέση με τη διαίρεση της Γης σε ζώνες, τη μέτρηση του χρόνου και τις μονάδες χρόνου.

2. Γεωδαισία. Ασχολείται με το μέγεθος και το σχήμα της Γης και με τα φαινόμενα που συνδέονται με το σχήμα της Γης. Ο καθορισμός των διαστάσεων της Γης, ο προσδιορισμός της θέσεως σημείων στην επιφάνεια της Γης και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό αυτό αποτελούν τα αντικείμενα της Γεωδαισίας.

3. Γεωφυσική. Με την ευρύτερη έννοια του όρου είναι η επιστήμη που ασχολείται με τους νόμους των φυσικών φαινομένων που συμβαίνουν στην επιφάνεια της Γης, στο εσωτερικό της, καθώς επίσης και στη γήινη ατμόσφαιρα. Σε διεθνή κλίμακα, η Γεωφυσική επικράτησε να ταυτίζεται σχεδόν με τη φυσική της «στερεάς Γης», ενώ η Ωκεανογραφία, η Μετεωρολογία κ.λπ. που μελετούν τις φυσικές ιδιότητες των ωκεανών και της ατμόσφαιρας έχουν εξελιχθεί σε ανεξάρτητες επιστήμες.

4. Χαρτογραφία. Είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη γραφική παράσταση των δεδομένων παρατήρησης και έρευνας. Ασχολείται με δεδομένα κυρίως της γήινης επιφάνειας, δηλ. με δεδομένα και αποτελέσματα των Γεωεπιστημών και προπάντων της Γεωγραφίας.

β. Φυσική Γ. Είναι ο κλάδος της Γενικής Γεωγραφίας που εξετάζει και προσπαθεί να εξηγήσει τις επιφανειακές μορφές της Γης, τα συστατικά υλικά της, τη μορφή του ανάγλυφου, τα κλιματικά φαινόμενα και την Υδρογραφία. Διαιρείται στους εξής κλάδους:

1. Γεωμορφολογία. Η Γεωμορφολογία, παράλληλα με την περιγραφή των μορφών της επιφάνειας της Γης, ασχολείται κυρίως με την ανάλυση των δυνάμεων οι οποίες δημιουργούν αυτές τις μορφές, και με τον καθορισμό των προϋποθέσεων με τις οποίες οι δυνάμεις αυτές ενεργοποιούνται.

2. Κλιματολογία. Μελετάει την κανονικότητα που παρατηρείται στις καιρικές συνθήκες κατά την πορεία του χρόνου, ώστε να μπορεί να καθορίσει μία ένδειξη για τη μέση κατάσταση της ατμόσφαιρας.

3. Ωκεανογραφία. Περιγράφει και μελετά τις ιδιότητες του θαλάσσιου ύδατος, τις διαλυμένες και αιωρούμενες σ' αυτό ουσίες, τις κινήσεις του θαλάσσιου ύδατος (κύματα, παλίρροιες, ρεύματα), τη μορφολογία και τις αποθέσεις των πυθμένων των ωκεανών και θαλασσών και τέλος τους ζώντες οργανισμούς στο θαλάσσιο ύδωρ και στους πυθμένες.

4. Βιογεωγραφία. Μελετά τους ζώντες οργανισμούς σε σχέση με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Διαιρείται στους κλάδους της Φυτογεωγραφίας, Ζωογεωγραφίας και Φυσικής Ανθρωπογεωγραφίας.

5. Υδρογεωγραφία. Εξετάζει τις διάφορες μορφές εμφάνισης του ύδατος και την επίδραση τους στη μορφολογία και την οικονομία μιας περιοχής. Δηλαδή μελετά την προέλευση, την κατανομή, τις φυσικές και χημικές ιδιότητες των χερσαίων υδάτων. Διαιρείται, στην Ποταμολογία, Λιμνολογία και τον κλάδο των πηγαίων και υπογείων υδάτων.

γ. Ανθρωπογεωγραφία. Ασχολείται με τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ Γης και ανθρώπου. Είναι κλάδος της Γενικής Γεωγραφίας. Έχει πολλά αντικείμενα μελέτης κοινά με άλλες επιστήμες, το δικό της όμως κύριο αν-τικείμενο είναι ο πολύπλοκος πολιτιστικός χώρος με όλα τα εμφανιζόμενα σ' αυτόν φαινόμενα. Διαιρείται στους εξής κλάδους:

1. Κοινωνική Γεωγραφία, που περιγράφει χώρους με διαφορετικά κοινωνικά συστήματα και τρόπους ζωής. Η Κοινωνική Γεωγραφία συνεργάζεται και με άλλους κλάδους για την ανάλυση της εξέλιξης μιας περιοχής, για τον προγραμματισμό της εξέλιξης σε τοπικό χαρακτήρα και για την εκπαίδευση.

2. Οικονομική Γεωγραφία, που μελετά τις σχέσεις μεταξύ της οικονομίας και του γεωγραφικού χώρου σε παγκόσμια και τοπική κλίμακα. Κλάδοι της Οικονομικής Γεωγραφίας είναι η Εμπορική Γ., η Βιομηχανική Γ., η Αγροτική Γ., η Γ. του Φυσικού Πλούτου κ.ά.

3. Πολιτική Γεωγραφία. Μελετά τις σχέσεις μεταξύ των δεδομένων του χώρου και των πολιτικών καταστάσεων, φαινομένων και εξελίξεων. Δεν ασχολείται μόνον με την απλή γεωγραφική περιγραφή, όπως την εννοούν μερικοί ακόμα και σήμερα, αλλά ενδιαφέρεται και για την εξήγηση των αιτίων. Η Πολιτική Γεωγραφία είναι περιγραφική και επεξηγηματική γνωσιολογική επιστήμη.

4. Ιστορική Γεωγραφία. Ασχολείται με τη γεωγραφική μελέτη του παρελθόντος μιας περιοχής που καλύπτει η Ιστορία. Επιδιώκει μια καλύτερη κατανόηση του παρόντος, λαμβάνοντας υπόψη τις καταστάσεις και εξελίξεις του ιστορικού παρελθόντος.


Επιστροφή

Επικοινωνία: vavliak@auth.gr
Τεχνική επιμέλεια: Αλέξανδρος Καλαθάς akalatha@freemail.gr