|
μαθήματα Ηλεκτρονικό βιβλίο |
 |
|
μαθήματα Ηλεκτρονικό βιβλίο |
|
|
7. ΧΑΡΤΟΜΕΤΡΙΑ 7.6. Μορφολογικές τομές (Profile). Ως μορφολογική τομή ή προφίλ χαρακτηρίζεται η γραμμή που προκύπτει από την τομή ενός τμήματος της γήινης επιφάνειας και ενός κάθετου προς αυτήν επίπεδου. Οι μορφολογικές τομές έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη Γεωμορφολογία και Γεωλογία, γιατί βοηθούν στην κατανόηση των μεταβολών του ανάγλυφου, κατά μία συγκεκριμένη διεύθυνση, και αποτελούν το σκελετό όπου τοποθετούνται τα διάφορα πετρολογικά και γεωλογικά στοιχεία. Επίσης, έχουν ιδιαίτερη σημασία στις τεχνικές κατασκευές γιατί επιτρέπουν, σχετικά εύκολα, τον υπολογισμό των πραγματικών αποστάσεων και κλίσεων μεταξύ διάφορων σημείων της γήινης επιφάνειας. Είναι επίσης δυνατός ο έλεγχος ορατότητας μεταξύ διάφορων σημείων με την κατασκευή μορφολογικών τομών, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία προκειμένου να επιλεγούν οι κατάλληλες θέσεις για την εγκατάσταση πομπών και αναμεταδοτών των μέσων τηλεπικοινωνίας. 7.6.1. Φυσική μορφολογική τομή Προκειμένου να κατασκευαστεί η μορφολογική τομή από έναν τοπογραφικό χάρτη, ορίζονται τα τελικά σημεία και η διεύθυνση της (Σχ. 91).
Η διεύθυνση πρέπει να ορίζεται πάντοτε γιατί, άλλη γραμμή του προφίλ θα προκύψει με διεύθυνση Α —— Β, και άλλη με διεύθυνση Β —— Α. Στη συνέχεια, χρησιμοποιείται μία λωρίδα χαρτιού κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η ακμή της να συμπέσει με τη γραμμή ΑΒ του τοπογραφικού χάρτη (Σχ. 92). Στην ακμή της λωρίδας σημειώνονται τα σημεία τομής της με τις ισοϋψείς καμπύλες του χάρτη, τα οποία και αριθμούνται. Σχεδιάζεται, στη συνέχεια, ένα σύστημα ορθογώνιων αξόνων και η ακμή της λωρίδας τοποθετείται έτσι, ώστε να συμπέσει με τον οριζόντιο άξονα, και ο αριθμός 1 να συμπέσει με την αρχή των αξόνων (Σχ. 93). Επειδή οι αποστάσεις των σημείων τομής της γραμμής ΑΒ και των ισοϋψών καμπύλων μεταφέρονται χωρίς καμία μεταβολή, η κλίμακα του χάρτη διατηρείται κατά τη διεύθυνση του οριζόντιου άξονα του συστήματος. Στα αριθμημένα σημεία φέρονται κάθετες γραμμές προς τον οριζόντιο άξονα του συστήματος, ο οποίος λέγεται άξονας οριζόντιων αποστάσεων. Ο κατακόρυφος άξονας, ο οποίος λέγεται και άξονας υψόμετρων, διαιρείται σε τμήματα των οποίων το μήκος αντιστοιχεί στην ισοδιάσταση του χάρτη. Στο παράδειγμά μας η ισοδιάσταση είναι 100 m, η κλίμακα του χάρτη 1:50.0000, και ο κατακόρυφος άξονας διαιρέθηκε σε ίσα τμήματα μήκους 0,2 cm. Από τα σημεία διαίρεσης φέρονται παράλληλες γραμμές, οι οποίες τέμνουν τις κάθετες στα σημεία θέσεως των ισοϋψών καμπύλων του οριζόντιου άξονα και ορίζουν τα σημεία διέλευσης της γραμμής του προφίλ στο χώρο που καθορίζεται από το σύστημα των ορθογώνιων αξόνων.
Σύμφωνα με τους Σωτηριάδη και Ψιλοβίκο (1977), για την πιστότερη απόδοση του ανάγλυφου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διάφορα τεχνικής φύσης θέματα. Η γραμμή του προφίλ, που ξεκινά από το αρχικό σημείο, κατευθύνεται προς το επόμενο σημείο ανερχόμενη ή κατερχόμενη. Αν, κατερχόμενη, συναντήσει δύο σημεία με το ίδιο υψόμετρο, θα σχηματίσει κοίλωμα, ενώ ανερχόμενη, θα σχηματίσει κύρτωμα (σχ. 94). Το βάθος του κοιλώματος, ή το ύψος του κυρτώματος δεν πρέπει να φτάνει το ύψος της υπερκείμενης ή υποκείμενης ισοϋψούς. Στην περίπτωση που η γραμμή του προφίλ, ανερχόμενη ή κατερχόμενη συναντήσει μόνον ένα σημείο, θα περάσει ακριβώς από το σημείο αυτό. Κάθε μορφολογική τομή που διατηρεί την κλίμακα του χάρτη, κατά μήκος και των δύο αξόνων του ορθογώνιου συστήματος, λέγεται φυσική γεωμορφολογική τομή.
7.6.2. Υπερυψωμένη μορφολογική τομή Οι φυσικές μορφολογικές τομές από χάρτες μικρής κλίμακας, αλλά και πεδινών τμημάτων από χάρτες μεγάλης κλίμακας, δεν μπορούν να αποδώσουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα και σημαντικές λεπτομέρειες του ανάγλυφου. Γι' αυτό το λόγο, στις περιπτώσεις αυτές, ή πολλαπλασιάζεται η κλίμακα οριζόντιων αποστάσεων και υψόμετρων με ένα συντελεστή που αυξάνει το μήκος και το ύψος της μορφολογικής τομής, και χαρακτηρίζεται ως μεγενθυσμένη, ή αυξάνεται μόνον η κλίμακα των υψόμετρων, οπότε χαρακτηρίζεται ως υπερυψωμένη, (Σχ. 95). Σοβαρό μειονέκτημα των υπερυψωμένων μορφολογικών τομών είναι ότι μεταβάλλουν την πραγματική κλίση του ανάγλυφου. υτή η μεταβολή της κλίσης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ιδιαίτερα στην κατασκευή των γεωλογικών τομών, με τις οποίες επιδιώκεται η απόδοση των γωνιών κλίσεων των γεωλογικών στρωμάτων και ρηγμάτων. Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην κατασκευή του υδρολογικού προφίλ. Για την κατασκευή υπερυψωμένης μορφολογικής τομής πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο σκοπός για τον οποίο πρόκειται να χρησιμοποιηθεί και η μορφή του ανάγλυφου. Η απαιτούμενη υπερύψωση των μορφολογικών τομών από χάρτες μεγάλης κλίμακας, είναι κατά κανόνα μικρή. Αντίθετα, αυτή είναι μεγάλη στις μορφολογικές τομές που κατασκευάζονται από χάρτες μικρής κλίμακας.
Η υπερύψωση που απαιτείται στις μορφολογικές τομές, κατά μήκος πεδινών περιοχών, είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη μορφολογικών τομών, κατά μήκος ψηλών ορεινών περιοχών. Η σχέση που υπάρχει μεταξύ υπερύψωσης (αύξησης της κλίμακας των υψόμετρων) κλίμακας χάρτη και μορφής του ανάγλυφου δίνεται από τον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 6. Συντελεστές αύξησης της κλίμακας των υψόμετρων ανάλογα με την κλίμακα του χάρτη και τη μορφή του ανάγλυφου.
7.6.3. Σειρές μορφολογικών τομών και σκίτσα Πολλές φορές, για να επιτευχθεί η τρισδιάστατη απόδοση των μορφολογικών γνωρισμάτων τμημάτων της γήινης επιφάνειας, κατασκευάζονται σειρές διαδοχικών μορφολογικών τομών (Σχ. 96).
Συχνά, επίσης, χρησιμοποιούνται σχηματικές μορφολογικές τομές (σκίτσα), με τις οποίες αποδίδονται τα κύρια μορφολογικά γνωρίσματα μιας περιοχής σε εγκάρσια τομή. Θα πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη ότι τα σκίτσα δεν αποδίδουν τις μεταβολές της μορφολογίας μιας περιοχής, με την ακρίβεια των κανονικών μορφολογικών τομών. Επίσης, για την κατασκευή σκίτσων, είναι απαραίτητη μια υπερβολική αύξηση της κλίμακας των υψόμετρων. |
Επικοινωνία:
vavliak@auth.gr
Τεχνική επιμέλεια: Αλέξανδρος Καλαθάς akalatha@freemail.gr
