Ζ. ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ


 

    Με τον όρο τεκτονικό γραμμικό στοιχείο χαρακτηρίζουμε κάθε τεκτονικό στοιχείο που εμφανίζεται στα γεωλογικά σώματα και παριστάνεται ή μετριέται ως γράμμωση.

    Αυτά μπορεί να αναπτύσσονται είτε ως ευθείες ή κεκαμμένες γραμμές, είτε κλιμακωτά μετατοπιζόμενα από νεότερες ρήξεις. Το μήκος τους κυμαίνεται από mm μέχρι μερικά χιλιόμετρα.

    Ανάλογα με τον τρόπο εμφάνισης τους, τα γραμμικά τεκτονικά στοιχεία διακρίνονται:

α. Σε διερχόμενα γραμμικά στοιχεία. Αυτά βρίσκονται μέσα στα γεωλογικά σώματα (Σχ. Ζ.1).

β. Σε μη διερχόμενα γραμμικά στοιχεία. Αυτά αναπτύσσονται πάνω σε επιφανειακά στοιχεία (ss- ή s-επιφάνειες, καθρέπτες ρηγμάτων κ.ο.κ. Σχ. Ζ.1).

γ. Σε γραμμικά στοιχεία που προκύπτουν από την τομή δυο επιφανειών (Σχ. Ζ.1).

Σχ. Ζ.1: Μορφές γραμμώσεων, α) Διερχόμενη γράμμωση, β) μη διερχόμενη γράμμωση (Β-άξονας), γ) διασταυρωμένη γράμμωση (C.T.H. 12, 1972)

    Η ανάπτυξη των τεκτονικών γραμμώσεων, συνδέεται στενά με τη δημιουργία των υπόλοιπων τεκτονικών δομών π.χ. πτυχών, σχιστότητας, ρηγμάτων κλπ.

    Χωρίς το σχηματισμό δηλαδή μιας πτυχής, μιας επιφάνειας σχιστότητας ή ρηξιγενών δομών, γενικά, η δημιουργία των γραμμώσεων δεν μπορεί να ερμηνευθεί.

    Οι μηχανισμοί γένεσης συνεπώς, των γραμμικών στοιχείων (επιμήκυνση + προσανατολισμός κλπ) θα πρέπει να αναζητηθούν προφανώς στους τρόπους γένεσης των υπόλοιπων τεκτονικών δομών, τους οποίους και περιγράφουμε για κάθε μια απ' αυτές χωριστά.

    Ανάλογα με τον τρόπο γένεσής τους τα τεκτονικά γραμμικά στοιχεία διακρίνονται:

  1.     Σε γραμμικά στοιχεία που προκύπτουν από την παράλληλη τοποθέτηση επιμηκών ορυκτών ή ορυκτών με ακανόνιστο σχήμα που επιμηκύνονται από τεκτονική καταπόνηση (Σχ. Β.23).

        Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για προσανατολισμό κατά το «σχήμα κρυστάλλου» (π.χ. επιμήκεις κρύσταλλοι αμφιβόλων, φυλλάρια μαρμαρυγιών κλπ), ενώ στη δεύτερη περίπτωση για προσανατολισμό «κατά τη δομή του κρυστάλλου» (π.χ. κρύσταλλοι χαλαζία που επιμηκύνονται και τοποθετούνται παράλληλα) (Σχ. Ζ.2).

    Σχ. Ζ.2: Προσανατολισμός κατά τη «δομή του κρυστάλλου». Οι κρύσταλλοι του χαλαζία εμφανίζονται επιμηκυσμένοι και διατεταγμένοι παράλληλα. (Qu = χαλαζίας).

        Οι γραμμώσεις αυτές δένονται με μεταμορφωμένα πετρώματα ή τεκτονίτες γενικά και οπωσδήποτε δημιουργούνται μετά από τη δράση μιας ισχυρής τεκτονικής καταπόνησης πάνω στον αντίστοιχο γεωλογικό σχηματισμό.

        Ανάλογα με την ανάπτυξη τους ως προς τους a-, b-, c-άξονες υφής διακρίνονται, γενικά τρεις περιπτώσεις.

    1. Ανάπτυξη ορυκτών παράλληλα στον a-άξονα. Οι μέγιστοι άξονες των ορυκτών αυτών τοποθετούνται παράλληλα στον a-άξονα και στην αξονική επιφάνεια της πτυχής, καθώς και κάθετα ή σχεδόν κάθετα στον b-άξονα (Σχ. Ζ.3).
    2. Ανάπτυξη ορυκτών παράλληλα στον b-άξονα. Αντίθετα, στην περίπτωση αυτή τα ορυκτά προσανατολίζονται και σχηματίζουν μια γράμμωση παράλληλη στον b-άξονα και σχεδόν κάθετα στον a-άξονα (Σχ. Ζ.3).
    3. Η ανάπτυξη των ορυκτών και ο σχηματισμός της αντίστοιχης γράμμωσης, γίνεται κυρίως, παράλληλα στον b-άξονα, συνδέεται όμως με μια σύγχρονη περιστροφή των ορυκτών, γύρω από τον b-άξονα (Σχ. Ζ.3).

    Σχ. Ζ.3: Ανάπτυξη ορυκτών παράλληλα ως προς τους άξονες υφής του τριαξονικού συστήματος συντεταγμένων, κατά τη δημιουργία πτυχώσεων (A. Ashgirei, 1963 και B.C.T.H. 12. 1972).
  2.     Σε γραμμικά στοιχεία που προκύπτουν από την επιμήκυνση και την παράλληλη διάταξη λόγω τεκτονικής καταπόνησης, ορυκτολογικών συσσωματωμάτων, απολιθωμάτων κροκαλών κ.ά., που περιέχονταν μέσα στον γεωλογικό σχηματισμό (Σχ. Ζ.4).

    Σχ. Ζ.4: Γράμμωση που προκύπτει από την επιμήκυνση και παράλληλη διάταξη ορυκτολογικών συσσωμάτων, κροκαλών (α) και απολιθωμάτων (β) (α. Ashgirei, 1963. β. C.TH. 12. 1972).
  3.     Σε γραμμικά στοιχεία ολίσθησης (Γράμμωση ολίσθησης).

        Αυτή περιγράφηκε ήδη στο κεφάλαιο των ρηξιγενών δομών. Πρόκειται για γραμμώσεις που σχηματίζονται πάνω στις ρηξιγενείς επιφάνειες ρηγμάτων (καθρέπτης ρήγματος) από την τριβή που αναπτύσσεται κατά την αντίθετη κίνηση των τεμαχών εκατέρωθεν του ρήγματος. Η παρουσία μιας μόνο γράμμωσης αυτού του είδους πάνω στον καθρέπτη του ρήγματος συνδέεται με την νεότερη κίνηση. Βέβαια όπως τονίσαμε είναι δυνατόν να υπάρχουν δυο και τρεις διευθύνσεις γραμμώσεων πάνω σε κάποιον καθρέπτη, που απεικονίζουν έτσι με σχετική ακρίβεια τη γεωλογική εξέλιξη του ρήγματος (βλ. κεφ. ρηξιγενών δομών).

  4.     Γράμμωση διατομής. Γράμμωση διατομής είναι η γράμμωση που προκύπτει από τα σημεία τομής δυο διασταυρωμένων επιφανειών (Σχ. Β.23 και Σχ. Ζ.1). Η γράμμωση αυτή συνήθως δεν μπορεί να μετρηθεί απ' ευθείας με τη γεωλογική πυξίδα, αλλά είναι δυνατόν να υπολογισθεί από την προβολή στο δίκτυο Schmidt, υπό μορφή πόλων ή μέγιστων κύκλων, των δυο τεμνόμενων επιφανειών που τη σχηματίζουν.

        Η γράμμωση που προκύπτει από την τομή δυο ομοειδών επιφανειών (π.χ. επιφανειών σχιστότητας, διακλάσεων κλπ), χαρακτηρίζεται ως βήτα-άξονας (β-άξονας). Αντίθετα, η γράμμωση που προκύπτει από την τομή δυο ετεροειδών επιφανειών χαρακτηρίζεται ως δέλτα-άξονας (δ-άξονας). Η σημασία του δ-άξονα έγκειται στο γεγονός ότι η διεύθυνση του συμπίπτει με τη διεύθυνση του Β-άξονα (βλ. κεφ. στατιστικής τεκτονικής). Οι δ- και β-άξονες χαρακτηρίζονται γενικά ως άξονες διάτμησης (Σχ. Β.26γ).

  5.     ’ξονες πτυχών. Πρόκειται για τον Β-άξονα που προκύπτει όπως τονίσαμε από την πτύχωση των γεωλογικών σχηματισμών σε μια παραμόρφωση χωρίς ρήξη (βλ. κεφ. πτυχών). Αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα γραμμικά στοιχεία, διότι η εξακρίβωσή του, μας δίνει στοιχεία για την κινητική και δυναμική εξέλιξη της τεκτονικής δομής της περιοχής που μελετάμε.


Προηγούμενο

Κεφάλαια

Επόμενο

1 2 3 4 5 6 _ 8 9