Το ηφαίστειο Paricutin (Παρικουτίν) αποτελείται από ένα κώνο σκωριών. Είναι κλασικό παράδειγμα ηφαιστειακής δράσης τύπου Στρόμπολι. Το Paricutin είναι γνωστό ως το ηφαίστειο που σχηματίστηκε από το πουθενά μέσα σε ένα χωράφι με καλαμπόκι. Η έκρηξή του το 1943-1952 έγινε αφορμή ώστε οι επιστήμονες να παρακολουθήσουν για πρώτη φορά ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ενός ηφαιστείου από τη γέννησή του έως το θάνατό του. Γεωλόγοι από όλο τον κόσμο προσήλθαν για να μελετήσουν αυτό το πρωτοφανές γεγονός. Η γνώση που αποκτήθηκε από αυτήν την εμπειρία διευρύνει γενικότερα την κατανόηση της ηφαιστειακής δράσης, αλλά και ειδικότερα τη δημιουργία κώνων σκωριών.

Ο κώνος σκωριών του ηφαιστείου Paricutin (Μεξικό, 1997). Έχει ύψος 424 m, η βάση του έχει διάμετρο 900 m και ο κρατήρας διάμετρο 280 m. Στη βάση του διακρίνονται οι ροές λάβας. Photo: Luhr J. , Wikipedia.

Το Paricutin βρίσκεται περίπου 350 km από την πόλη του Μεξικού. Είναι το νεότερο από τα ηφαίστεια του ηφαιστειακού πεδίου Michoacan-Guanajuato που είναι ένα βασαλτικό υψίπεδο όπου επικρατούν οι κώνοι σκωριών, υπάρχουν όμως και ασπιδόμορφα ηφαίστεια, maar, δακτύλιοι τόφφων και θόλοι λάβας.

Η γεωγραφική και γεωτεκτονική θέση του Paricutin και των υπολοίπων ηφαιστείων του Μεξικού. Photo: USGS.

Ο κώνος του Paricutin. Photo: Carrera E.

Τρεις εβδομάδες πριν την έκρηξη του ηφαιστείου οι άνθρωποι κοντά στο χωρίο Paricutin άκουγαν μπουμπουνητά που έμοιαζαν με αστραπές, ωστόσο ήταν σε σύγχυση διότι ο ουρανός ήταν καθαρός χωρίς σύννεφα. Οι ήχοι αυτοί συνοδεύονταν από σεισμούς κοντά στο Paricutin. Στις 20 Φεβρουαρίου 1943 ένας χωρικός, ο Dionisio Pulido, και η γυναίκα του έκαιγαν θάμνους στο χωράφι τους, όταν ένοιωσαν τη γη να φουσκώνει και να ανοίγει μπροστά τους σχηματίζοντας μία σχισμή 2-2.5 m. Ακουσαν ένα σφυριχτό ήχο και από τη σχισμή είδαν να βγαίνει καπνός, ο οποίος μύριζε αηδιαστικά σαν κλούβια αυγά. Το αέριο αυτό ήταν υδρόθειο (H₂S) και η σχισμή ήταν μία ατμίδα.

Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η σχισμή άρχισε μία στρομπόλια πυροκλαστική δράση και μέσα σε 24 ώρες είχε δημιουργηθεί ένας κώνος σκωριών ύψους 50 m. Μέσα σε μία εβδομάδα αυξήθηκε σε ύψος 100 m από τη συσσώρευση λιθαριών και βολίδων, ενώ πύρινη βροχή από λεπτότερη τέφρα έπεφτε στο διπλανό χωριό Paricutin. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εντάθηκε το Μάρτιο σχηματίζοντας εκρηκτικές στήλες ύψους μερικών χιλιομέτρων. Περιστασιακά, τα ηφαιστειακά επεισόδια ήταν Βουλκάνιου τύπου με μεγάλες εκρήξεις σαν κανονιές με σύντομα διαλείμματα ηρεμίας.

Στις 12 Ιουνίου 1943 ένα ρεύμα λάβας προχώρησε προς το χωριό Paricutin, του οποίου οι κάτοικοι άρχισαν να το εγκαταλείπουν. Το ίδιο συνέβη και με το χωριό San Juan Parangaricutiro μερικούς μήνες αργότερα. Μέχρι τον Αύγουστο του 1944 τα δύο χωριά καλύφθηκαν από λάβα και στάχτη. Ό τι απέμεινε από το San Juan ήταν δύο καμπαναριά που ξεπρόβαλαν πάνω από τα ρεύματα λάβας.

Έκρηξη του Paricutin το 1944. Photo: Foshag & Gonzalez.

Η στρομπόλια έκρηξη του ηφαιστείου Paricutin το 1943. Photo: Wilcox RE.

Ο κώνος του ηφαιστείου Paricutin λίγο μετά τη γέννησή του το 1943. Photo: Segerstrom K.

Έκρηξη του Paricutin (1948). Photo: Segerstrom K.

Η εκκλησία του χωριού San Juan Parangaricutiro σκεπασμένη από λάβα σήμερα και το 1950. Photo: Davslp, Vivamexico, ViewImages.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν ασυνήθιστα μακροχρόνια για τύπου Στρόμπολι με αρκετά επεισόδια που διήρκησαν συνολικά 9 χρόνια. Μετά από 2 χρόνια περίπου, η πυροκλαστική δραστηριότητα υποχώρησε, και για τα επόμενα 7 χρόνια κυριαρχούσαν οι εκχύσεις λάβας από τη βάση του κώνου. Η δραστηριότητα σταμάτησε το 1952. Το τελικό ύψος του κώνου έφτασε στα 424 m.

Η έκρηξη δεν είχε άμεσα θύματα, εντούτοις τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν από κεραυνούς που προκλήθηκαν κατά τις πυροκλαστικές εκρήξεις.

Για τις εκρήξεις τύπου Στρόμπολι βλέπε το κεφάλαιο: 4.4. Έκρηξη τύπου Στρόμπολι

Ο κώνος σκωριών του Paricutin. Photo: Vivamexico.

Ο κώνος του Paricutin (κάτω δεξιά) και οι εκχύσεις λάβας που κάλυψαν τα χωριά Paricutin και San Juan Parangaricutiro. Το βέλος δείχνει τη θέση της εκκλησίας του San Juan Parangaricutiro.

Διάγραμμα που δείχνει την εξελικτική πορεία του ηφαιστείου Paricutin. Για να δείτε το υπόμνημα κάντε κλικ εδώ. Photo: Rowland S.

Ο κώνος και ο κρατήρας του Paricutin. Photo: Melchior A., Armando25.