3.
ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ
3.1. Γενικά
Στο
προηγούμενο κεφάλαιο ολοκληρώσαμε τη μελέτη του στερεού φλοιού της
γης και προσδιορίσαμε τους ενδογενείς παράγοντες δημιουργίας του αναγλύφου.
Από το κεφάλαιο αυτό θα εστιάσουμε την προσοχή μας στους παράγοντες
εκείνους που συντελούν στην καταστροφή του, οι οποίοι ονομάζονται
εξωγενείς παράγοντες.
Ο φυσικός χώρος στον οποίο συμβαίνουν οι εξωγενείς
παράγοντες είναι η επιφάνεια της γης (κεφ.: 1.2.). Έχουν σαν έδρα
τους την ατμόσφαιρα και την υδρόσφαιρα και λαμβάνουν ενέργεια από
δύο πηγές, τον ήλιο και την βαρύτητα.
Η εξάτμιση από τις μεγάλες υδάτινες λεκάνες, η
δημιουργία παγετώνων, οι άνεμοι, οι βροχοπτώσεις κλπ έχουν σαν πηγή
ενέργειας τον ήλιο. Η κίνηση των υδάτων της βροχής προς τα χαμηλότερα,
η μετακίνηση βράχων προς τα κατάντη κλπ, οφείλονται στη δύναμη της
βαρύτητας.
Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε τους παράγοντες
εκείνους που συντελούν στο θρυμματισμό και την χαλάρωση της συνοχής
των πετρωμάτων. Έτσι με τον όρο:
αποσάθρωση ονομάζουμε το σύνολο των
διεργασιών που συντελούν στην καταστροφή των πετρωμάτων εξαιτίας της
έκθεσης τους κοντά στην επιφάνεια της γης.
Η καταστροφή αυτή των πετρωμάτων επιτυγχάνεται
άλλοτε με επίδραση της φυσικής ή μηχανικής ενέργειας και άλλοτε με
την επίδραση της χημικής ενέργειας. Διακρίνουμε λοιπόν τη φυσική και
τη χημική αποσάθρωση.
Η φυσική και η χημική αποσάθρωση σε ελάχιστες
περιπτώσεις συμβαίνουν χωριστά, προκαλούν όμως διαφορετικά αποτελέσματα
στα πετρώματα που επιδρούν. Η υπεροχή της μιας ή της άλλης οφείλεται
αποκλειστικά στις κλιματολογικές συνθήκες. Γενικά μπορούμε να πούμε
ότι η μηχανική αποσάθρωση ανοίγει τον δρόμο προς τη χημική αποσάθρωση.
Τα προϊόντα της αποσάθρωσης μπορούν να παραμείνουν
στη θέση στην οποία δημιουργήθηκαν ή να μετακινηθούν προς τα κατάντη
με τη δράση της δύναμης της βαρύτητας ή μεταφερόμενα από κάποιο υγρό
μέσο (τρεχούμενο νερό, άνεμος κλπ). Αν παραμείνουν στη θέση τους τότε
δημιουργούν ένα μανδύα που καλύπτει το υγιές πέτρωμα (Σχήμα 3.1.).
Σχήμα 3.1.: Διατομή μιας πλαγιάς στην οποία
διακρίνουμε το υγιές πέτρωμα, τον μανδύα αποσάθρωσης, το έδαφος και
τα μεταφερόμενα αποσαθρωμένα υλικά.
Ο μανδύας αυτός ονομάζεται μανδύας αποσάθρωσης
και τα υλικά του αποτελούν κατάλληλο υλικό για τη δημιουργία εδάφους.
Στις περιπτώσεις που ο μανδύας αποσάθρωσης δεν έχει μεγάλο πάχος τότε
είναι δυνατόν να εμφανίζονται στην επιφάνεια υγιή τμήματα του υποκείμενου
πετρώματος. Αν μέρος των αποσαθρωμένων υλικών μεταφερθούν προς τα
κατάντη εξαιτίας της βαρύτητας, τότε τα υλικά αυτά αποτίθενται στην
βάση της κοιλάδας και ονομάζονται κολλούβια. Αν τα υλικά αυτά
μεταφερθούν με κάποιο υγρό μέσο τότε ονομάζονται αλλούβια. Αν τώρα
τα υλικά της αποσάθρωσης όχι μόνο μεταφερθούν αλλά και αποτεθούν μέσα
σε ένα υγρό μέσο (π.χ. θάλασσα), τότε ονομάζονται ιζήματα.
