4.2. Είδη Κλίματος – Ταξινόμηση

Οι μέσες  τιμές θερμοκρασίας και κατακρημνισμάτων που μετρήθηκαν σε έναν επίγειο μετεωρολογικό σταθμό περιγράφουν το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή του μετεωρολογικού σταθμού. Για να μελετηθεί το κλίμα σε παγκόσμια βάση οι κλιματολόγοι κατηγοριοποιούν τις τιμές αυτές σε κλιματικούς τύπους. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται 13 τύποι κλίματος οι οποίοι διαχωρίζονται μεταξύ τους με βάση την ισορροπία του νερού στο έδαφος όπως αυτή διαμορφώνεται από τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και τα κατακρημνίσματα. Τα χαρακτηριστικά των παραπάνω κλιματικών τύπων μπορούν να γίνουν κατανοητά από τις κινήσεις των αέριων μαζών και μετώπων.

Οι αέριες μάζες ταξινομούνται με βάση το γεωγραφικό πλάτος και τον τύπο της επιφάνειας των περιοχών σχηματισμού τους (ξηρά ή θάλασσα). Έτσι ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού τους έχουν χαρακτηριστικές τιμές θερμοκρασίας και υγρασίας, οι οποίες προσδιορίζουν τις δύο βασικές μεταβλητές του κλίματος μιας περιοχής, δηλ. της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης.

Παράλληλα τα μέτωπα είναι περιοχές όπου αέριες μάζες βρίσκονται σε επαφή, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται βροχοπτώσεις όταν ανόμοιες αέριες μάζες εφάπτονται μεταξύ τους. Η θέση των μετώπων δεν παραμένει σταθερή κατά την διάρκεια του έτους αλλά μεταβάλλεται σε ένα εύρος τιμών γεωγραφικού πλάτους. Στο σχήμα 4.1. παρουσιάζεται ένα διάγραμμα περιοχών προέλευσης  των αέριων μαζών. Η υδρόγειος στο παραπάνω σχήμα χωρίζεται σε τρεις ζώνες οι οποίες αντιπροσωπεύουν τρεις ευρύτερες ομάδες κλιμάτων μικρού , μέσου και μεγάλου γεωγραφικού πλάτους (ζώνες 1, 2 & 3 αντίστοιχα).

Ο παγκόσμιος κλιματικός χάρτης του σχήματος 4.2. παρουσιάζει την παγκόσμια κατανομή των κλιμάτων στην επιφάνια της γης (Strahler,N. A., 1969).

Η σχεδιαστική απεικόνιση της  κατανομής της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας και βροχόπτωσης, που αποτελούν τις βασικές μεταβλητές που προσδιορίζουν το κλίμα μιας περιοχής, ονομάζεται κλιμογράφημα. Παρουσίαση τέτοιων κλιμογραφημάτων γίνεται για κάθε τύπο κλίματος των παρακάτω ομάδων.

Κλίματα μικρού γεωγραφικού πλάτους

Η ζώνη των κλιμάτων μικρού γεωγραφικού πλάτους εκτείνεται στην περιοχή που περιβάλει τον Ισημερινό μεταξύ των τροπικών του Καρκίνου και του Αιγόκερου. Όλοι οι κλιματικοί τύποι αυτής της ομάδας απαντώνται σε περιοχές της ζώνης του Ισημερινού (10^ο Β – 10^ο Ν), οι περισσότεροι στην τροπική ζώνη (10^ο – 15^ο Β & Ν) και ένα μέρος τους στην υποτροπική ζώνη (15^ο – 20^ο Β & Ν).

Τα κλιμογραφήματα του σχήματος (4.3) δείχνουν ότι υπάρχουν τύποι κλίματος στην ομάδα αυτή εξαιρετικά υγροί (κλίμα Υγρό Ισημερινού) έως εξαιρετικά ξηροί (κλίμα Τροπικό Ξηρό). Ακόμη η εποχικότητα των βροχοπτώσεων ποικίλει επίσης σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχουν δηλαδή κλίματα όπου οι βροχοπτώσεις λαμβάνουν χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους (κλίμα Υγρό Ισημερινού) σε αντίθεση με άλλα στα οποία έχουμε περιοδικές έντονες βροχοπτώσεις (κλίμα Παράκτιο Μουσώνων & Αληγών ανέμων).

Η κατανομή της θερμοκρασίας μεταβάλλεται και αυτή εποχιακά στους διαφόρους κλιματικούς τύπους της ομάδας αυτής. Έτσι στο κλίμα Υγρό Ισημερινού οι θερμοκρασίες παραμένουν σταθερές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ενώ στο ξηρό τροπικό κλίμα υπάρχει μεγάλη ετήσια διακύμανση.

Τα χαρακτηριστικά των κλιμάτων της ζώνης μικρού γεωγραφικού πλάτους παρουσιάζονται στον πίνακα 4.1.

Σχήμα 4.2. Παγκόσμιος κλιματικός χάρτης κατά Strahler, N. A., 1969.

Σχήμα 4.3. Ετήσια διακύμανση της μέσης μηνιαίας τιμής θερμοκρασίας και βροχόπτωσης για τους τύπους κλίματος μικρού γεωγραφικού πλάτους.

Πίνακας 1. Τύποι Κλίματος περιοχών με μικρό γεωγραφικό πλάτος (κατά Strahler, A.)

Κλίματα μέσου γεωγραφικού πλάτους

Τα κλίματα μέσου γεωγραφικού πλάτους βρίσκονται σε μια ζώνη μεταξύ των τροπικών Καρκίνου & Αιγόκερου και του 60^ου παραλλήλου στο Βόρειο και το Νότιο ημισφαίριο αντίστοιχα.

Βρίσκονται δηλαδή σε μια ζώνη έντονων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των θερμών τροπικών και των ψυχρών πολικών αερίων μαζών.

Η διακύμανση των συνολικών ετήσιων βροχοπτώσεων στους έξι τύπους κλίματος της ομάδας αυτής ποικίλει από εξαιρετικά μικρή στο Ξηρό υποτροπικό κλίμα έως εξαιρετικά μεγάλη στο Υγρό ηπειρωτικό. Στα υπόλοιπα κλίματα η ετήσια κατανομή των βροχοπτώσεων έχει ένα σαφές βροχομετρικό μέγιστο κατά την χειμερινή περίοδο και ένα αντίστοιχο βροχομετρικό ελάχιστο κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Οι ετήσιοι κύκλοι θερμοκρασίας παρουσιάζουν και αυτοί ένα εύρος ετήσιας διακύμανσης το οποίο μεγιστοποιείται σε ηπειρωτικές περιοχές ενώ αντίθετα εξομαλύνεται σε παράκτιες περιοχές.

Τα χαρακτηριστικά των κλιμάτων της ζώνης μέσου γεωγραφικού πλάτους παρουσιάζονται στον πίνακα 4.2.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σ’ αυτή την ομάδα παρουσιάζει το μεσογειακό κλίμα, στο οποίο υπάγεται το μεγαλύτερο τμήμα της επιφάνειας της χώρας μας.

Αναλυτικότερα το μεσογειακό κλίμα παρουσιάζει έναν υγρό χειμώνα με ένα εξαιρετικά ξηρό καλοκαίρι. Το συνολικό ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται από ξηρό (Arid) έως υγρό (Humid)  ανάλογα με τη θέση της περιοχής. Γενικά, όσο πιο κοντά η περιοχή βρίσκεται στους τροπικούς τόσο πιο ξηρό γίνεται το κλίμα (σχήμα 4.4).

Το εύρος διακύμανσης της θερμοκρασίας είναι μέτριο με ζεστά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Σαν παράδειγμα περιοχής εκτός του μεσογειακού χώρου μπορούμε να αναφέρουμε τις παράκτιες ζώνες της Καλιφόρνια των Η.Π.Α., οι οποίες παρουσιάζουν μικρή ετήσια διακύμανση με πολύ ήπιους χειμώνες.

Η παγκόσμια κατανομή του μεσογειακού κλίματος παρουσιάζεται στο σχήμα 4.5.

Πίνακας 4.2. Τύποι Κλίματος περιοχών με μέσο γεωγραφικό πλάτος (κατά Strahler, A.)

Κλίματα μεγάλου γεωγραφικού πλάτους

Τα κλίματα μεγάλου γεωγραφικού πλάτους βρίσκονται στην αρκτική και υπαρκτική ζώνη του βορείου ημισφαιρίου. Ένα μόνο από αυτά, το αρκτικό (παγοκαλύμματος) βρίσκεται και στα δύο ημισφαίρια καλύπτοντας και την περιοχή της ηπείρου της Ανταρκτικής.

Στον πίνακα 4.3 παρουσιάζονται συνοπτικά τα χαρακτηριστικά των κλιμάτων μεγάλου γεωγραφικού πλάτους και στο σχήμα 4.6. παρουσιάζονται τα κλιμογραφήματα για κάθε ένα από αυτά.