7. ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ - ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΑ

7.6. Το νερό ως φυσικός πόρος

Το γλυκό νερό των ηπείρων αποτελεί βασικό φυσικό πόρο, απαραίτητο για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Η επάρκειά του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη αγροτικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Η ύδρευση μεγάλων πόλεων απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού πολύ καλής ποιότητας. Έχει στατιστικά υπολογιστεί ότι η κατανάλωση ενός ανθρώπου που ζει στην πόλη κυμαίνεται από 150 έως 400 λίτρα ημερησίως.

Στην Ελλάδα ο όγκος του νερού που προορίζεται για γεωργική χρήση, ανάλογα με τις ανά έτος επικρατούσες κλιματικές συνθήκες, προσεγγίζει το 83 –87 % της κατανάλωσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων της χώρας. Επίσης ο όγκος του νερού που προορίζεται για υδρευτική χρήση υπολογίζεται στο 10 – 12 % περίπου (Υπ. Γεωργίας, 2002).

Η διαχείριση των υδατικών πόρων, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος των ανεπτυγμένων χωρών αποτελεί η ποσοτική και ποιοτική αειφορία των υδατικών πόρων.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε εξέλιξη διαδικασίες για την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών των κρατών μελών με την Οδηγία 2000/60 ΕΚ με την οποία θεσπίστηκε «το πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων». Το πνεύμα της παραπάνω οδηγίας είναι κυρίαρχα περιβαλλοντικό και ο επιδιωκόμενος στόχος είναι η «επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης των υδάτων».

Η διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ελλάδα διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 1739/87. Η οργάνωση της διαχείρισης σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο βασίζεται στη διαίρεση της χώρας σε 14 υδατικά διαμερίσματα (Σχήμα 7.13.). Οι δραστηριότητες διαχείρισης των υδατικών πόρων διακρίνονται σε αυτές της στρατηγικής και της λειτουργικής διαχείρισης. Η στρατηγική διαχείριση περιλαμβάνει τη γενική φιλοσοφία, τις αρχές και το γενικό σχεδιασμό που διέπουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Η λειτουργική διαχείριση περιλαμβάνει το σύνολο των μέτρων και δράσεων, με τα οποία εφαρμόζεται η διαχείριση των υδατικών πόρων.

Σχήμα 7.13.: Τα υδατικά διαμερίσματα (Ν. 1739/87) και οι περιφέρειες της χώρας (από Υπουργείο Γεωργίας, 2002).

Στην Ελλάδα σήμερα έχουν γίνει μεγάλης κλίμακας αντιπλημμυρικά, αποστραγγιστικά και εγγειοβελτιωτικά έργα για την διαχείριση του επιφανειακού νερού. Βρισκόμαστε όμως ακόμη στην αρχή και χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για την κατασκευή και άλλων τέτοιων έργων, ιδιαίτερα εντός των κατοικημένων περιοχών. Η αστικοποίηση μεγάλων περιοχών έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη επιφανειακή απορροή εξαιτίας της μείωσης της κατείσδυσης από την κάλυψη του εδάφους με άσφαλτο, τσιμέντο κλπ. Έτσι αντιπλημμυρικά έργα που σχεδιάστηκαν στο παρελθών κρίνονται σήμερα ανεπαρκή.

Μεγάλο μέρος των επιφανειακών νερών δεσμεύεται σε τεχνητά φράγματα για την ύδρευση μεγάλων πόλεων (π.χ. Φράγμα Μόρνου για ύδρευση της Αθήνας), αλλά και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η παρουσία φραγμάτων στους μεγάλους ποταμούς της χώρας μείωσε τον κίνδυνο από πλημμύρες στις κατάντη καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Σήμερα η συνολική αρδευόμενη έκταση της χώρας ανέρχεται σε 13,2 εκατομμύρια στρέμματα, από τα οποία τα συνολικά εγγειοβελτιωτικά έργα καλύπτουν 5,2 εκατ. στρέμματα (Υπ. Γεωργίας, 2002). Πηγές υδροδότησης των περισσοτέρων έργων είναι τα επιφανειακά νερά. Αντίθετα τα ιδιωτικά αρδευτικά έργα αξιοποιούν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα τα υπόγεια νερά με γεωτρήσεις.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για το υπόγειο υδατικό δυναμικό της χώρας είναι η ορθολογική του διαχείριση, για να αποφευχθούν κίνδυνοι εξάντλησης του σε εσωτερικές λεκάνες ή υφαλμύρωσης του σε παράκτιες περιοχές. Η υφαλμύρωση αποτελεί τη σημαντικότερη περίπτωση ρύπανσης των υπόγειων νερών και ποιοτικής υποβάθμισής τους στην Ελλάδα. Τέτοια προβλήματα έχουν επιστημονικά διαγνωσθεί εδώ και πολλά χρόνια σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Σχήμα 7.14.).

Σχήμα 7.14.: Χάρτης υφάλμυρων υπογείων νερών από Περγαλιώτη Π. & Παπαδάκου Σ. (Υπουργείο Γεωργίας, 2002).