8. ΠΟΤΑΜΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

8.6. Ποταμοί
Ποτάμια συστήματα και τα χαρακτηριστικά τους

· Ευθυτενείς

Η αναφορά παραδειγμάτων ευθυτενών ποταμών είναι αρκετά δύσκολη. Οι ποταμοί αυτοί είναι τόσο σπάνιοι, ώστε πολλές φορές να λέμε ότι δεν υπάρχουν. Μερικά πολύ μικρά τμήματα του ποταμού μπορεί να είναι ευθεία, αλλά γενικά μπορούμε να πούμε ότι τα ευθυτενή τμήματα, για αποστάσεις που ξεπερνούν το δεκαπλάσιο του πλάτους τους, είναι πολύ σπάνια.

Αν πάρουμε τα βαθύτερα σημεία της κοίτης και τα ενώσουμε με μια γραμμή, τότε έχουμε σχηματίσει αυτό που ονομάζουμε γραμμή μέγιστου βάθους της κοίτης (talweg). Αν και οι όχθες του ποταμού είναι ευθείες, η γραμμή μέγιστου βάθους μπορεί να μετατοπίζεται πλησιέστερα προς τη μια ή την άλλη όχθη. Μαζί με τη γραμμή μέγιστου βάθους, δεν είναι σπάνιο να συναντάμε αποθέσεις λεπτόκοκκου υλικού κατά μήκος των όχθεων. Οι αποθέσεις αυτές τείνουν να εναλλάσσονται από τη μια μεριά της κοίτης στην άλλη. Από τα παραπάνω μπορούμε να δούμε ότι υπάρχει σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στους ευθυτενείς και τους μαιάνδρους.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό όλων των φυσικών ποταμών, ακόμα και των ευθυτενών, είναι η παρουσία μιας σειράς από βυθίσματα (μικρολίμνες) και εξάρματα του πυθμένα (ρηχοί ύφαλοι), που παρουσιάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό στους μαιάνδρους και στους πλεξοειδείς ποταμούς.

Αν σκεφτούμε τη φύση της ροής του νερού σε ένα φυσικό ποτάμι, τότε υπάρχει μία πρωταρχική τυρβώδης ροή προς τα κατάντη, αναμιγμένη με πλήθος υγρών μαζών. Ακόμη υπάρχει μια δευτερογενής ροή επιφανειακού νερού που κινείται στο κέντρο του ποταμού και προς τα κάτω και τέλος υπάρχει μια κίνηση του πυθμένιου νερού προς τα τοιχώματα της κοίτης και προς τα πάνω. Αυτός ο συνδυασμός της ροής προς τα μπροστά και πλευρικά δημιουργεί μία σπιράλ, ή ελικοειδή κίνηση (τυρβώδης ροή) ολόκληρης της υδάτινης μάζας.

Ακόμη ανωμαλίες της κοίτης όπου υπάρχουν πέτρες, αναχώματα, δέντρα ή άλλα εμπόδια κάνουν τη ροή του ποταμού να παρεκκλίνει από την αρχική της πορεία και έτσι δημιουργείται στροβιλισμός σε ένα κανάλι με ευθεία τοιχώματα. Οπότε αν κοιτάξουμε καλά έναν ευθυτενή ποταμό, ακόμα και αν οι όχθες του μπορεί να είναι ευθείες, η ροή του νερού ανάμεσα σ΄ αυτές δεν είναι.