8. ΠΟΤΑΜΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

8.6. Ποταμοί
Ποτάμια συστήματα και τα χαρακτηριστικά τους

· Εγκιβωτισμένοι μαίανδροι

Οι εγκιβωτισμένοι μαίανδροι σχηματίζονται όταν τα οφιοειδής κοίτη ενός μαιάνδρου εκβαθύνεται από τη διάβρωση λόγω της αύξησης της μεταφορικής του ικανότητας. Γενικά θεωρείται ότι η εκβάθυνση συμβαίνει όταν υπάρχει μια αλλαγή στο περιβάλλον του ποταμού ο οποίος μαιάνδριζε σε μια πεδιάδα. Η αλλαγή είναι τέτοια που το ποτάμι ανανεώνεται διατηρώντας την ίδια περιέλιξη, με βαθιά και απότομα τοιχώματα, χωρίς να έχει τη δυνατότητα των ελεύθερων μαιανδρισμών. Τέτοιοι μαίανδροι είναι κληρονομημένοι από έναν προηγούμενο κύκλο διάβρωσης όπου το ποτάμι είχε ωριμάσει ή είχε μεγάλη ηλικία πριν ανανεωθεί. Ωστόσο το ποτάμι μπορεί να έχει μια ελικοειδή μορφή από την αρχή της ανάπτυξης του, ενώ είναι επίσης πιθανό ότι μερικοί εγκιβωτισμένοι μαίανδροι σχηματίστηκαν καθώς το ποτάμι διέβρωσε την αρχική κοίτη. Τέτοιοι πρώτου κύκλου εγκιβωτισμένοι μαίανδροι είναι πιο πιθανό να σχηματιστούν, όταν ένα ποτάμι αρχικής χαμηλής κλίσης σχηματίζεται σε ομαλή κεκλιμένη επιφάνεια και η περιοχή συνεχίζει να εξυψώνεται καθώς ο ποταμός διαβρώνει.

Προσπάθειες έχουν γίνει για να καθοριστούν κριτήρια ώστε να προσδιοριστεί η προέλευση των εγκιβωτισμένων μαιάνδρων. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι το εγκάρσιο προφίλ. Εάν το προφίλ σε μια καμπή είναι ασύμμετρο και με ομαλότερες κλίσεις στο εσωτερικό τοίχωμα, τότε θεωρείται ότι είναι ένας πρώτου κύκλου εγκιβωτισμένος μαίανδρος, σχηματισμένος από ένα αρχικά ελικοειδές μοντέλο. Εάν η εγκάρσια τομή σε μια καμπή είναι συμμετρική και με απότομες κλίσεις και στις δυο πλευρές του καναλιού, τότε θεωρείται ότι ο εγκιβωτισμένος μαίανδρος είναι κληρονομημένος από ένα ελικοειδές μοντέλο ενός προηγούμενου κύκλου, ο οποίος είχε αναπτυχθεί σε μια πλημμυρική πεδιάδα.

Οι συζυγείς ή κατά ζεύγη αναβαθμίδες είναι ένα άλλο κριτήριο. Σε αυτή την περίπτωση η γενική ιδέα είναι ότι αν η εκβάθυνση της κοίτης έγινε από τη διάβρωση στην προηγούμενη πλημμυρική πεδιάδα, εξυψωμένες αναβαθμίδες πρέπει να βρίσκονται και στις δυο πλευρές ενός καναλιού. Ωστόσο δεν αποτελεί πάντα μια σίγουρη ένδειξη. Έντονη πλευρική διάβρωση στη μια πλευρά, μπορεί να μετακινήσει μια από τις αναβαθμίδες ή οι συζυγείς αναβαθμίδες μπορεί να σχηματιστούν όταν την αρχική διάβρωση ενός ελικοειδούς ποταμού γίνεται κατά την οριζόντια διεύθυνση. Έτσι κανένα από αυτά τα κριτήρια δεν είναι αξιόπιστο, αφού μπορεί να προκύψουν εξαιτίας του τύπου των πετρωμάτων, της δομής ή της ικανότητας πλευρικής διάβρωσης.

Σχήμα 8.15.: Ανάπτυξη πλεξοειδούς ποταμού (Leopold & Wolman, 1957)

Αν οι εγκιβωτισμένοι μαίανδροι είναι πρώτου ή δεύτερου κύκλου, πρέπει να διευκρινιστεί μόνο μετά από καλή εξέταση όλων των συντελεστών που σχετίζονται. Δυστυχώς δεν υπάρχει κανένας ξεκάθαρος κανόνας τον οποίο να μπορούμε να επικαλεστούμε.