10. ΠΑΓΕΤΩΔΗΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

10.8. Οι παγετώνες του Πλειστόκαινου

Κατά το Πλειστόκαινο η εξάπλωση των παγετώνων στο βόρειο ημισφαίριο ήταν πολύ μεγαλύτερη της σημερινής. Κατά διαστήματα ο πάγος κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις (περίπου 46 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα). Τα παγετώδη καλύμματα στην Ευρώπη επεκτάθηκαν μέχρι τον 50^ο παράλληλο (Σχήμα 10.5.) ενώ στην Β. Αμερική & Καναδά μέχρι τον 40^ο. Η επίδραση του ψυχρού κλίματος είχε σαν αποτέλεσμα να κατέβει σημαντικά το όριο του αιώνιου χιονιού (κατά 1.500 m περίπου).

Δεν έχει ακόμα επιτευχθεί συμφωνία στον αριθμό των παγετωδών περιόδων, όμως, τέσσερις ή πέντε γίνονται γενικά δεκτές. Από την παλαιότερη στη νεότερη είναι η Donau, η Gunz, η Mindel, η Riss και η πιο πρόσφατη η Wurm (Πίνακας 10.1.). Κάθε μια από αυτές τις παγετώδεις περιόδους είναι πιθανόν να αποτελείτο από τρεις ή τέσσερις ξεχωριστές ψυχρές φάσεις με ηπιότερης θερμοκρασίας ενδιάμεσα στάδια. Οι μεσοπαγετώδεις περίοδοι ήταν κατά πάσα πιθανότητα μεγαλύτερης διάρκειας από τις παγετώδεις. Η τελευταία παγετώδης περίοδος ήταν μικρότερη σε έκταση και εξάπλωση. Παρ’ όλα αυτά σε παγκόσμια κλίμακα οι διαφορές στην εξάπλωση των παγετώνων, κατά τη διάρκεια του χρόνου, είναι μικρής σημασίας και οφείλει να σημειωθεί ότι πολλοί παγετώνες καλύπτουν τις ίδιες περιοχές.

Σχήμα 10.5.: Το Σκανδιναβικό παγετώδες κάλυμμα κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο. Όπως φαίνεται και από την διακεκομμένη γραμμή η τότε ακτογραμμή ήταν πολύ μακρύτερα από τη σημερινή.

Πίνακας 10.1.: Οι παγετώδες και μεσοπαγετώδεις περίοδοι του Πλειστοκαίνου (κατά Milankovic, από Σωτηριάδη, 1984).

Η κλιματολογία του Πλειστοκαίνου είναι ακόμα σε θεωρητικό στάδιο και ανεπαρκώς κατανοητή. Οι γνώμες για τις πιθανές κλιματικές συνθήκες σε διάφορα στάδια, διχάζονται. Από ένα σημείο κι έπειτα δεν είναι ασφαλές να γίνονται γενικεύσεις πέρα από δηλώσεις ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία στους παγετώνες ήταν πιθανότατα 5^ο  – 7^ο  C χαμηλότερη από τη σημερινή ή ότι οι μεσοπαγετώδεις περίοδοι ήταν θερμότερες.

Σήμερα η παγκόσμια έκταση που καλύπτεται από πάγους είναι περίπου 15 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ή αλλιώς το 10% της γήινης επιφάνειας.

Οι παγετώνες στην Ελλάδα

Το όριο του αιώνιου χιονιού είναι το υψομετρικό όριο πάνω από το οποίο τα χιόνια διατηρούνται όλο το έτος. Στην Ελλάδα για την περίοδο του Πλειστόκαινου το όριο αυτό ανεβαίνει υψομετρικά από τα Δυτικά προς τα Ανατολικά. Η άνοδος αυτή οφείλεται στην αποφόρτιση του μεγαλύτερου μέρους των κατακρημνισμάτων στο Δυτικό τμήμα της Πίνδου.

Έτσι, για το όρος Καμήλα έχουμε τη γραμμή των αιωνίων χιονιών να βρίσκεται μεταξύ 1600 και 1700 μέτρων. Στα όρη Γράμμος και Τσουμέρκα το κατώτατο όριο αιωνίων χιονιών βρίσκεται περίπου στο ύψος των 1700 m και το ανώτερο στα 1800 m. Το όριο των αιωνίων χιονιών στο Σμόλικα είναι στα 1800 m και άνω. Τα όρη Βαρδούσσια και Ωλονός έχουν τη γραμμή των αιωνίων χιονιών να κυμαίνεται μεταξύ 1900 και 2000 m. Στα όρη Χέλμος, Γκιώνα και Ταϋγετος το κατώτερο όριο βρίσκεται στα 2100 m και το ανώτερο στα 2200 m. Τέλος, στα όρη Όλυμπος, Τύμφιστος, Παρνασσός, Ζίρια και Πάρνωνας το όριο των αιωνίων χιονιών βρίσκεται στα 2200 m υψόμετρο.