11. Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΩΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

11.4. Ανάγλυφο άλλων γεωλογικών δομών

Εδώ θα εξετάσουμε τις διαβρωσιγενείς μορφές που δημιουργούνται όταν η χερσαία μάζα υποστεί διεργασίες τεμαχισμού της (ρηξιγενής τεκτονική), καθώς και τις μορφές εκείνες του αναγλύφου που οφείλονται στις διαφορετικές ιδιότητες των σχηματισμών εξαιτίας του διαφορετικού βαθμού μεταμόρφωσής τους.

Διάβρωση σε Τεκτονικές Δομές

Κατά την διάρκεια του κύκλου της απογύμνωσης ή τοπογραφία μεταβάλλεται σε μία προσπάθεια να εξαλειφθεί μεταξύ των δύο τεμαχών ενός ρήγματος η υψομετρική διαφορά. Συνήθως το ψηλότερο τέμαχος διαβρώνεται ταχύτατα, ενώ τα υλικά της διαβρώσεως μεταφέρονται και αποτίθενται στην περιοχή του χαμηλότερου (Σχήμα 11.6.).

Σχήμα 11.6.: Η διάβρωση και εξομάλυνση του αναγλύφου που δημιουργήθηκε από την δράση ενός ρήγματος.
Α) Πρόσφατο ρήγμα
Β) Μετά την πάροδο του χρόνου και τη δράση των διεργασιών απογύμνωσης.

Ακόμη και αν το επιφανειακό κάλυμμα των ιζημάτων απομακρυνθεί από τις διεργασίες της απογύμνωσης, το ρήγμα εξακολουθεί να δημιουργεί ανάγλυφο (Σχήμα 11.6.). Αυτό οφείλεται στο ότι η ζώνη θραύσης του πετρώματος έχει κατακερματιστεί και αποτελεί ασθενές στη διάβρωση υλικό, το οποίο απομακρύνεται από την δράση ενός δευτερογενούς κλάδου του υδρογραφικού δικτύου που δημιουργήθηκε.

Έτσι κατά μήκος της γραμμής του ρήγματος, υπάρχει απότομο πρανές, με αποτέλεσμα οι ισοϋψείς καμπύλες να πλησιάζουν πολύ στον τοπογραφικό χάρτη. Αντιστρόφως, η ύπαρξη πυκνών ισοϋψών καμπυλών με ευθύγραμμη περίπου διάταξη σε μία περιοχή κανονικής ανάπτυξης ισοϋψών καμπύλων πιθανώς να συνδέεται με την ύπαρξη ρηγμάτων.

Ζώνες Μεταμόρφωσης

Όταν οι διεργασίες της ορογένεσης έχουν πτυχώσει και ανυψώσει τα ιζήματα, μετατρέποντάς τα σε μεταμορφωμένα πετρώματα, τότε οι διεργασίες της απογύμνωσης δημιουργούν ένα έντονο ανάγλυφο με ψηλές κορυφές και απότομες χαράδρες. Ο οξύτητα των γωνιών των κορυφών και η τραχύτητα του αναγλύφου εξαρτάται από την αντοχή των πετρωμάτων σε διάβρωση. Αντίθετα η δημιουργία ομαλού αναγλύφου και κοιλάδων οφείλεται στην παρουσία πετρωμάτων επιδεκτικών στη διάβρωση. Παράλληλα η ζωνώδης κατανομή του αναγλύφου οφείλεται στη διάταξη των μεταμορφωμένων πετρωμάτων όπως αυτή παρουσιάζεται στο σχήμα 11.7.

Έτσι μετά τη δράση της απογύμνωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μια χερσαία μάζα μεταμορφωμένων πετρωμάτων που ανυψώθηκε ο φυλλίτης και τα μάρμαρα (πετρώματα εύκολα στη διάβρωση) καταλαμβάνουν το λοφώδες χαμηλό λοφώδες ανάγλυφο και τη βάση της κοιλάδας (Σχήμα 11.7.). Όσο αυξάνεται ο βαθμός μεταμόρφωσης των πετρωμάτων τόσο η αντοχή τους στη διάβρωση αυξάνεται. Έτσι σχιστολιθικά και γνευσιακά πετρώματα συνθέτουν το ορεινό ανάγλυφο που οι διεργασίες της απογύμνωσης δεν πρόλαβαν να καταστρέψουν.

Σχήμα 11.7.: Ζωνώδης κατανομή του αναγλύφου που οφείλεται στη διαφορετική επίδραση των διεργασιών απογύμνωσης πάνω σε στενές παράλληλες ζώνες μεταμορφωμένων πετρωμάτων.