Εξαφανισμένη ομάδα θαλάσσιων οργανισμών, με χαρακτηριστικά που μοιάζουν με Σπόγγους και Κοράλλια. Παρουσιάζουν ένα ασβεστιτικό, σκελετό (θήκη) με σχήμα ανοικτού αντεστραμμένου κώνου. Η θήκη αυτή φέρει διπλά διάτρητα τοιχώματα (εσωτερικό-εξωτερικό) μεταξύ των οποίων αναπτύσσονται ακτινωτά κατακόρυφα ψευδοδιαφράγματα τα οποία επίσης είναι διάτρητα. (Σχ. 6).
Η θήκη στερεώνεται κατακόρυφα με το οξύληκτο άκρο της στον πυθμένα με τη βοήθεια ενός συστήματος ινωδών και ελασματοειδών στηριγμάτων. Στο άνω τμήμα η θήκη φέρει ένα μεγάλο άνοιγμα, ίσως αντίστοιχο του Osculum των σπόγγων, το οποίο οδηγεί σε μια κεντρική κοιλότητα, ομόλογης της cloaca, πιστεύεται ότι τα Αρχαιοκύαθα θα πρέπει να ζούσαν φιλτράροντας νερό όπως οι Σπόγγοι. Το νερό εισερχόταν από τα διάτρητα τοιχώματα και εξερχόταν από το μεγάλο άνοιγμα στην κορυφή της θήκης.
Το μέγεθος της θήκης ποικίλλει, γενικά είναι μικρό με διάμετρο 1.5-60 mm και ύψος 15-30 mm έχουν όμως παρατηρηθεί και άτομα με ύψος ~ 1 m. Συγκρίνοντας τα χαρακτηριστικά των Αρχαιοκύαθων παρατηρούμε ότι άλλα θυμίζουν κοράλλια (ψευδοδιαφράγματα, κωνικό σχήμα, προσκόλληση στο βυθό) και άλλα σπόγγους (διάτρητα τοιχώματα, εσωτερική κοιλότητα). Για αρκετά χρόνια υπήρχε αμφιβολία στη συστηματική τους κατάταξη. Τα τελευταία χρόνια θεωρήθηκαν ότι αντιπροσωπεύουν μια άγνωστη εξαφανισμένη ομάδα ζώων η οποία ονομάστηκε Αρχαιοκύαθα.
Έζησαν μόνο μεταξύ Κάτω-Μέσου Καμβρίου και αποτελούν χαρακτηριστικά απολιθώματα. Παρουσιάζουν σχεδόν παγκόσμια εξάπλωση. Ζούσαν είτε ως μονήρεις μορφές είτε ως αποικίες (Σχ. 7). Βρέθηκαν σε υφάλους μαζί με Στρωματόλιθους, Ασβεστοφύκη και σχηματίζουν βιοέρματα με μορφή μικρού θάμνου. Πιστεύεται ότι ζούσαν σε ρηχά (10-25 m) ζεστά νερά και όχι πιο βαθιά από 100 m.
Εμφανίζονται σε ασβεστολιθικές φάσεις του Κάτω-Μέσου Καμβρίου και συμμετέχουν με τα κελύφη τους στη δημιουργία ασβεστόλιθων.
Αντιπρόσωποι Archaeocyathus, Monocyathus, Bicyathus.