Θ. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΄Η ΚΑΝΟΝΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ


 

    Τα κριτήρια για την αναγνώριση μιας ανεστραμμένης ή όχι γεωλογικής σειράς διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με το μηχανισμό γένεσης των αντίστοιχων δομών που θα αξιολογηθούν.

α) Ιζηματολογικά-λιθολογικά κριτήρια.
β) Τεκτονικά κριτήρια.

 

α) Ιζηματολογικά - λιθολογικά κριτήρια: (Σχ. Θ.1).

α.1. Η ηλικία των γεωλογικών σχηματισμών: Όταν παλιότερης ηλικίας γεωλογικοί σχηματισμοί ανευρίσκονται πάνω σε νεότερης ηλικίας η σειρά είναι γενικά ανεστραμμένη (Σχ. Θ.1α).

α.2. Η τοποθέτηση των απολιθωμάτων: Μια εκλεκτική κατά το μεγαλύτερο μέρος της τοποθέτηση απολιθωμάτων με τον τρόπο που δείχνουν τα Σχ. Θ.1β, β' δηλαδή με το κυρτό μέρος π.χ. των μαλακίων προς τα πάνω ή το οξύλικτο άκρο των γαστερόποδων προς τα κάτω φανερώνει μια κανονική τοποθέτηση της σειράς.

    Πολλές φορές το κατώτερο μέρος των απολιθωμάτων πληρώνεται με υλικό της ιζηματογένεσης. Μια τέτοια παρατήρηση πληρωμένων προς τα κάτω απολιθωμάτων αποτελεί μια ακόμη σημαντική ένδειξη για την κανονική θέση της σειράς (Σχ. Θ.1γ).

α.3. Βιοδηλωτικά ίχνη ζώντων οργανισμών κατά το στάδιο της ιζηματογένεσης: Π.χ. όταν το κυρτό μέρος του ίχνους που αφήνει ένας τέτοιος μικροοργανισμός κατά την κίνηση του βρίσκεται προς τα κάτω σημαίνει ότι έχουμε μια κανονική σειρά (Σχ. Θ.1δ). Η ανάπτυξη εξ' άλλου των κατοικιών των μικροοργανισμών αυτών προς τα κάτω δείχνει, επίσης, μια κανονική τοποθέτηση των γεωλογικών σχηματισμών.

α.4. Οι ρυτιδώσεις των ιζηματογενών σχηματισμών: Όταν το οξύλικτο μέρος της ρυτίδωσης αναπτύσσεται προς τα πάνω τότε πρόκειται για μια κανονική ανάπτυξη της γεωλογικής σειράς (Σχ. Θ. 1ε).

α.5. Πλήρωση κενών χώρων: Όταν το κάτω μέρος κενών χώρων μέσα σε γεωλογικούς σχηματισμούς εμφανίζεται πληρωμένο με διάφορα υλικά, τότε αυτοί διατάσσονται κανονικά (Σχ. Θ.1στ).

α.6. Φαινόμενα ασυμφωνίας στρώσεως που δημιουργούνται από την παρουσία κοίλων χώρων στο υποκείμενο στρώμα.

    Στους χώρους αυτούς κατά την απόθεση του νέου ιζήματος οι επιφάνειες στρώσης εμφανίζονται κεκαμμένες, έτσι ώστε να δημιουργείται μια ασυμφωνία με την υποκείμενη στρώση.

    Όταν το κυρτό μέρος της κάμψης διευθύνεται προς τα κάτω, τότε η σειρά αναπτύσσεται κανονικά (Σχ. Θ.1ζ).

α.7. Η τοποθέτηση των ενδοκινητικών ρωγμώσεων που δημιουργούνται από την αποξήρανση ενός ιζήματος (π.χ. αργιλλικό υλικό): Όταν το οξύληκτο άκρο της ρώγμωσης αναπτύσσεται προς τα κάτω, τότε η γεωλογική σειρά βρίσκεται στην κανονική της θέση (Σχ. Θ. 1η).

α.8. Σημάδια από την πτώση ενός ογκόλιθου μέσα σε κάποιο περιβάλλον ιζηματογένεσης με τον τρόπο που απεικονίζεται στο (Σχ. Θ.1θ) δείχνουν μη ανεστραμμένη σειρά.

α.9. Διαβαθμισμένη στρώση: Συχνά κατά την κλαστική ιζηματογένεση αποτίθενται στην αρχή ανδρόκοκκα κλαστικά υλικά τα οποία στην συνέχεια κατά την πορεία της ιζηματογένεσης εξελίσσονται σε λεπτότερα. Στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για διαβαθμισμένη στρώση. Το φαινόμενο είναι δυνατόν να επαναλαμβάνεται έτσι ώστε να προκύπτουν αλλεπάλληλα τέτοια στρώματα με το αδρόκοκκο υλικό στην βάση τους και το λεπτόκοκκο προς την οροφή τους. Παρατηρούμε σε κάποια γεωλογική σειρά μια τέτοια εικόνα διαβαθμισμένης στρώσης, τότε αυτό σημαίνει ότι η γεωλογική σειρά βρίσκεται στην κανονική της θέση (Σχ. Θ.1ι).

α.10. Διασταυρωμένη στρώση: Όταν οι στρώσεις αλλεπάλληλων στρωμάτων διασταυρώνονται μεταξύ τους, τότε προκύπτει η διασταυρωμένη στρώση, π.χ. κατά την απόθεση υλικών σε μια γρήγορη κίνηση του νερού, σε ποτάμια κλπ. Κάθε διασταυρωμένη στρώση σχηματίζει με το υπερκείμενο αληθινό στρώμα γωνία μεγαλύτερη από εκείνη προς το υποκείμενο. Με βάση τη γεωμετρική αυτή σχέση διακρίνεται η κανονική ή η ανεστραμμένη τοποθέτηση γεωλογικών σχηματισμών (Σχ. θ.1κ).

α.11. Τοποθέτηση «ψευδοπτυχώσεων» που σχηματίζονται στο στάδιο της διαγένεσης ενός ιζήματος από την πίεση των υπερκείμενων στρωμάτων. Μια αυξανόμενη ένταση της πτύχωσης προς τα πάνω δείχνει σαφώς κανονική τοποθέτηση της γεωλογικής σειράς (Σχ. Θ.1λ).

α.12. Τοποθέτηση πυροκλαστικών υλικών μέσα σε τοφίτες: Η τοποθέτηση τους σύμφωνα με τον τρόπο που δείχνει το (Σχ. Θ.1μ), δηλαδή με το κυρτό μέρος της κάμψης, που προκαλείται στον γεωλογικό σχηματισμό λόγω της πτώσης του πυροκλαστικού υλικού προς τα κάτω, φανερώνει μια μη ανεστραμμένη σειρά.

α.13. Συγγενετικά εγκλείσματα. Συχνά τα συγγενετικά εγκλείσματα μέσα στα ιζήματα αναπτύσσονται μ' ένα κεκαμμένο μέρος και μ' ένα επίπεδο. Η ανάπτυξη του κεκαμμένου μέρους τους προς τα πάνω και συγχρόνως μια κάμψη των γεωλογικών στρωμάτων, στους μεταξύ τους κενούς χώρους προς τα κάτω φανερώνει κανονική τοποθέτηση των γεωλογικών σχηματισμών (Σχ. Θ.1ν).

α.14. Συγκέντρωση φυσαλλίδων αερίων σε ηφαιστειακά πετρώματα προς τα πάνω (προς το μέρος της επιφανειακής τους εξάπλωσης) συνδέονται με μια κανονική τοποθέτηση γεωλογικών σχηματισμών (Σχ. Θ.1ξ).

α.15. Η τοποθέτηση των σχημάτων αποχωρισμού, που σχηματίζονται συχνά κατά την κρυστάλλωση των λαβών, με τον τρόπο που απεικονίζεται στο σχήμα Θ.1ο, με το οξύλικτο δηλαδή άκρο τους προς τα κάτω φανερώνει μια κανονική τοποθέτηση των αντίστοιχων γεωλογικών σχηματισμών.

α.16. Η κανονική τοποθέτηση ενός κροκαλοπαγούς βάσεως, στο κατώτερο δηλαδή μέρος μιας ιζηματογενής σειράς, καθώς και η διεύθυνση ανάπτυξης ενδείξεων ηπειρωτικής επεξεργασίας (καρστ κλπ) προς τους υποκείμενους γεωλογικούς σχηματισμούς δείχνει μια μη ανεστραμμένη σειρά (Σχ. Θ.2).

Σχ. Θ.1: Ιζηματολογικά - λιθολογικά κριτήρια για την αναγνώριση ανεστραμμένης από κανονική σειρά (Tollmann, 1973).

Σχ. Θ.2: Κροκαλοπαγές επίκλυσης και ενδείξεις ηπειρωτικής επεξεργασίας ως ενδείξεις ανεστραμμένης ή κανονικής τοποθέτησης σειράς.

 

β) Τεκτονικά κριτήρια: (Σχ. Θ.3).

    Για την αναγνώριση ανεστραμμένης ή μη γεωλογικής πτυχωμένης σειράς, με βάση τεκτονικά κριτήρια, μπορούμε να πάρουμε υπόψη:
β.1. Τις σχέσεις της παράλληλης προς την αξονική επιφάνεια σχιστότητας (s2), με τη στρώση ή την παλιά s1-σχιστότητα.
β.2. Τις σχέσεις των πτυχών σύρσεως με τη στρώση ή την παλιά s1-σχιστότητα.
β.3. Τη φορά ανάπτυξης των πτυχών σύρσεως.
β.4. Τον τρόπο με τον οποίο κάμπτεται η σχιστότητα, που περιορίζεται εκλεκτικά σε ορισμένα μόνο στρώματα.

    Βέβαια πρωταρχικής σημασίας όπως ήδη τονίσαμε, είναι να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τη διεύθυνση της κύριας κίνησης (ή τη φορά της πτυχής), ή τη φύση της πτυχής (εάν είναι δηλαδή καταδυόμενη ή όχι).
 

β.1) Σχέσεις s2-σχιστότητας και στρώσεως ή παλιάς s1-σχιστότητας.

    Στο ανεστραμμένο σκέλος μη καταδυόμενων πτυχών η παράλληλη προς την αξονική επιφάνεια σχιστότητα (s2), εμφανίζεται με μικρότερη γωνία κλίσης από τη στρώση ή την παλιά s1-σχιστότητα (Σχ. Θ.3α).

    Στο μη ανεστραμμένο σκέλος των ίδιων πτυχών, αντίθετα η s2-σχιστότητα, έχει μεγαλύτερη γωνία κλίσης από τη στρώση ή τη s1-σχιστότητα (Σχ. Θ.3α).

    Εάν τέλος παρατηρηθούν θέσεις στα πτερύγια της πτυχής, στα οποία η s2-σχιστότητα κλίνει αντίρροπα προς τη στρώση ή τη s1-σχιστότητα, τότε πρόκειται για μη ανεστραμμένο σκέλος.

β.2) Σχέσεις πτυχών σύρσεως και στρώσης ή παλιάς s1-σχιστότητας. Οι αξονικές επιφάνειες των πτυχών σύρσεως σε ανεστραμμένα ή κανονικά σκέλη μη καταδυόμενων πτυχών εμφανίζονται με τις ίδιες γεωμετρικές σχέσεις ως προς τη στρώση ή την s1-σχιστότητα, που περιγράψαμε παραπάνω για τη s2-σχιστότητα (Σχ. Θ.3β).

β.3) Η φορά των πτυχών σύρσεως σε ανεστραμμένα σκέλη μη καταδυόμενων πτυχών, αναπτύσσεται αντίθετα με τη φορά κίνησης της κύριας πτύχωσης (Σχ. Θ.3γ).

    Το αντίθετο συμβαίνει στα κανονικά σκέλη, όπου οι δυο φορές (φορά κίνησης που δείχνουν οι μικροπτυχές και η φορά κίνησης της κύριας πτύχωσης) συμπίπτουν (Σχ. Θ.3γ).

β.4) Στα ανεστραμμένα σκέλη μη καταδυόμενων πτυχών, η τυχόν σιγμοειδής κάμψη επιφανειών σχιστότητας, που περιορίζονται εκλεκτικά μόνο σε ορισμένα στρώματα της πτυχής, φανερώνει στο επάνω μέρος του συγκεκριμένου στρώματος μια κίνηση αντίθετη προς, τη φορά κίνησης της κύριας πτύχωσης (κάμψη προς τα κάτω) και στο κάτω μέρος του στρώματος, αντίθετα μια κίνηση, που συμπίπτει με τη φορά κίνησης της κύριας πτύχωσης (κάμψη προς τα πάνω) (Σχ. Θ.3δ).

    Το αντίστροφο θα συμβαίνει στα μη ανεστραμμένα σκέλη της πτυχής (Σχ. Θ.3δ).

    Βέβαια όλα τα παραπάνω ισχύουν για τις περιπτώσεις που εξετάζουμε όπως τονίσαμε μη καταδυόμενες πτυχές. Στην αντίθετη περίπτωση, που θα εξετάσουμε καταδυόμενη πτυχή, ισχύουν όλα όσα αναφέραμε αντίστροφα.

Σχ. Θ.3: Τεκτονικά κριτήρια για την αναγνώριση ανεστραμμένης ή κανονικής σειράς.

 


Προηγούμενο

Κεφάλαια

Επόμενο

1 2 3 4 5 6 7 8 _