ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΘΥΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΕΟΓΕΝΕΣ

    Με βάση τα διάφορα γεωδυναμικά μοντέλα που έχουν προταθεί για την εξέλιξη του Αλπικού συστήματος και τη νεοτεκτονική δράση στον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο και με τα στοιχεία των λεπτομερών στρωματογραφικών ερευνών που έγιναν στις περι-Μεσογειακές χώρες διατυπώθηκε η παρακάτω σταδιακή παλαιο-γεωγραφική αναπαράσταση του χώρου της Μεσογείου και της Παρατηθύος στο Νεογενές (σχήμα 61).

Α. Περίοδος Ανω Ολιγοκαίνου (25-23 Ma)

    Στην περίοδο αυτή πιστεύεται ότι έγινε μια μεγάλη εισχώρηση της θάλασσας από τον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ανατολική-Κεντρική Παρατηθύ τη λεκάνη δηλαδή που αναπτύχθηκε στον εσωτερικό χώρο του Ευρασιατικού περιθωρίου. Δημιουργήθηκε έτσι μια πλατιά θαλάσσια δίοδος ανάμεσα στην Ευρασία και την Αφρική, δίοδος που ένωνε τον Ατλαντικό με τον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό. Αυτή η θαλάσσια δίοδος εμπόδισε τελικά μια Αφρικανο-Ευρασιατική ανταλλαγή θηλαστικών ζώων κατά τη διάρκεια του Ολιγοκαίνου.
    Την περίοδο αυτή συμπληρώθηκε η ανάδυση πολλών περιοχών των Ελληνίδων ζωνών (Εσωτερικές ζώνες και Πίνδος), διαμορφώθηκε η Μεσοελληνική αύλακα, όπου αποθέτονταν μολασσικά ιζήματα με τροφοδοσία από την Πίνδο και τις Εσωτερικές ζώνες.
    Συγχρόνως στις βαθιές αύλακες πιο εξωτερικά αποθέτονταν ακόμη ο φλύσχης.
Η μολασσική και φλυσχοειδής ιζηματογένεση συνεχίστηκαν στο Ανω Ολιγόκαινο κατά μήκος όλων των Βόρειων παράκτιων περιοχών της Μεσογείου της εποχής εκείνης από τη Μικρά Ασία μέχρι την Ιταλία.
    Ανάμεσα στην Ανατολική Μεσόγειο και την Παρατηθύ υποστηρίζεται ότι υπήρξε μια χερσαία λωρίδα αρκετά εκτεταμένη από το χώρο της σημερινής Γιουγκοσλαβίας έως τη Μικρά Ασία.

Β. Περίοδος Κάτω Μειόκαινου (20-17 Ma)

    Το Κάτω Μειόκαινο σημαδεύεται γεωτεκτονικά από την ηπειρωτική σύγκρουση της Αραβικής μικροπλάκας με την Ευρασία που είχε σαν αποτέλεσμα τη μερική απόσυρση της θάλασσας από τον χώρο της σύγκρουσης όπου αναπτύχθηκαν πολύ ρηχές περιοχές με συνθήκες εβαποριτικές.
    Σχηματίζεται επίσης ένα ενδοκόλπωμα στην πρωτογενή ηπειρωτική διάρρηξη της Ερυθράς Θάλασσας.
    Η δημιουργία αυτής της γέφυρας ξηράς στην περιοχή της Μεσοποταμίας επέτρεψε τη μετανάστευση πολλών ειδών θηλαστικών ζώων καθαρά Αφρικανικών να μεταναστεύσουν στην Ευρασία.
    Με τα παραπάνω γεωτεκτονικά γεγονότα προκλήθηκε διακοπή της ανοιχτής θαλάσσιας σύνδεσης της Ανατολικής Παρατηθύος με τον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό.

C,D,E. Περίοδος Μέσου Μειόκαινου (16-14 Ma)

    Η πιο γνωστή εξάπλωση θαλάσσιας πανίδας στη Μεσόγειο και την Παρατηθύ συνέβη στο Μέσο Μειόκαινο εξαιτίας μιας επίκλυσης της θάλασσας που συνέδεσε για άλλη μια φορά τη Μεσόγειο με τον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό.
    Η επίκλυση αυτή επανέφερε τις θαλάσσιες συνθήκες ιζηματογένεσης σ' όλη την Παρατηθύ και δημιούργησε ένα περι-ισημερινό θαλάσσιο τόξο με τροπικές-υποτροπικές συνθήκες που εκτείνεται στα βόρεια μέχρι τη σημερινή Πολωνία.
    Για την μετέπειτα εξαφάνιση της θαλάσσιας αύλακας, που συνέδεε τον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό με την Ανατολική Μεσόγειο και την Παρατηθύ, έχει εκφρασθεί η άποψη ότι συντελέσθηκε με βύθιση του πυθμένα της κάτω από το ορογενές του Ζάγκρος (Ιράν).
    Αργότερα στην ίδια αυτή περίοδο του Μέσου Μειοκαίνου αρχίζει η διαμόρφωση του τόξου των Απεννίνων, ενώ πιο Ανατολικά παρουσιάζεται ανύψωση της οροσειράς του Καυκάσου και συντελείται μια αποκοπή της Ανατολικής Παρατηθύος που εξελίσσεται σε θάλασσα χαμηλής αλμυρότητας.

F,G. Περίοδος Ανωτέρου Μειοκαίνου (12-5,5 Ma)

    Η επιταχυνόμενη κίνηση της Αραβικής μικροπλάκας προς Βορρά έκλεισε τη θαλάσσια σύνδεση προς τα Ανατολικά και δημιούργησε ξανά μια χερσαία γέφυρα επικοινωνίας Αφρικής-Ευρασίας.
    Στο Ανώτερο Μειόκαινο σχηματίζεται το Ελληνικό τόξο και προκαλείται η πρώτη θάλασσα του Αιγαίου με την λεγόμενη "επίκλυση του Τορτονίου". Στην περίοδο του Μέσου Τορτονίου η επίκλυση έφθασε μέχρι το Βόρειο Αιγαίο και τις ακτές των Δαρδανελίων.
      Η Κεντρική Παρατηθύς άρχισε να διασπάται σε πολλές μικρές λεκάνες, οι οποίες μόνο εποχιακά συνδέονταν.
    Η γνωστή κρίση αλμυρότητας του Μεσσηνίου είναι το πιο σημαντικό παλαιογεωγραφικό γεγονός του Ανωτέρου Μειοκαίνου με τη μεγάλη εξάπλωση των κοιτασμάτων των εβαποριτών. Τα γεγονότα της κρίσης αυτής προκάλεσαν τον παραπέρα τεμαχισμό της Παρατηθύος σε μικρότερες λεκάνες με ενδημικές πανίδες.
    Πολύ γνωστές επίσης για τον Ελληνικό χώρο είναι οι χερσαίες αποθέσεις της βαθμίδας του Πονδίου, με τα πολλά απολιθώματα των θηλαστικών που ανευρίσκονται σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.

Η. Περίοδος Πλειόκαινου (3,5-3 ΜΗ)

    Μια νέα επίκλυση της θάλασσας έλαβε χώρα στο Πλειόκαινο και δημιούργησε τη σύγχρονη θάλασσα της Μεσογείου. Η θάλασσα αυτή κατά το Πλειόκαινο είχε επικοινωνία τόσο με την Μαύρη θάλασσα όσο και με την Κασπία και πιθανόν επεκτάθηκε μέχρι τη λίμνη Βαϊκάλη.

Σχήματα & Φωτογραφίες
Σχήμα 61α Σκαριφήματα που αναπαριστούν τη σταδιακή παλαιογεωγραφική εξέλιξη της Μεσογείου και της Παρατηθύος στο Νεογενές. Α: Ολιγόκαινο, Β: Κάτω Μειόκαινο 1: θαλάσσιες περιοχές, 2: θαλάσσιες περιοχές μειωμένης αλμυρότητας, 3: θαλάσσιες περιοχές κλειστές-ενδημικές, 4: θαλάσσιες περιοχές εβαποριτικές, 5: ηπειρωτικές περιοχές.	Σχήμα 61β Σκαριφήματα που αναπαριστούν τη σταδιακή παλαιογεωγραφική εξέλιξη της Μεσογείου και της Παρατηθύος στο Νεογενές. C,D,Ε: Μέσο Μειόκαινο 1: θαλάσσιες περιοχές, 2: θαλάσσιες περιοχές μειωμένης αλμυρότητας, 3: θαλάσσιες περιοχές κλειστές-ενδημικές, 4: θαλάσσιες περιοχές εβαποριτικές, 5: ηπειρωτικές περιοχές.	Σχήμα 61γ Σκαριφήματα που αναπαριστούν τη σταδιακή παλαιογεωγραφική εξέλιξη της Μεσογείου και της Παρατηθύος στο Νεογενές. F,G: Ανω Μειόκαινο, Η: Πλειόκαινο 1: θαλάσσιες περιοχές, 2: θαλάσσιες περιοχές μειωμένης αλμυρότητας, 3: θαλάσσιες περιοχές κλειστές-ενδημικές, 4: θαλάσσιες περιοχές εβαποριτικές, 5: ηπειρωτικές περιοχές.