ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τμήμα Γεωλογίας - Τομέας Γεωλογίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Εξέλιξη της Νεοτεκτονικής σαν ιδιαίτερου επιστημονικού κλάδου

Όσον αφορά τις ιστορικές καταβολές της νεοτεκτονικής θα μπορούσε να αναφερθεί σαν ξεκίνημα της η αντίληψη, που επικράτησε από τη διαμάχη των γεωλόγων του περασμένου κυρίως αιώνα, ότι η δράση του πλανήτη μας συνεχίζεται αμείωτη και δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της γεωδυναμικής συμπεριφοράς του παρελθόντος και του παρόντος. Η παλιότερη άποψη δεχόταν ότι η τεκτονική δομή του φλοιού της Γης έγινε στο μακρινό γεωλογικό παρελθόν και σήμερα ο πλανήτης μας βρίσκεται σε εποχή σχετικής ηρεμίας.

Η επικράτηση της άποψης του ακτουαλισμού. δηλαδή της συνεχιζόμενης γεωδυναμικής δράσης, έδωσε ώθηση για να προσεχτούν και τα πρόσφατα τεκτονικά γεγονότα που συνέβησαν ή εξακολουθούν να συμβαίνουν στο φλοιό της γης.

Παρόλα αυτά για αρκετά χρόνια η μελέτη των φαινομένων που συνέβησαν στις πρόσφατες γεωλογικές περιόδους (Νεογενές και Τεταρτογενές) περιορίστηκε στη μελέτη του κλίματος, της πανίδας και χλωρίδας, της στρωματογραφίας, της γεωμορφολογίας και δεν επεκτάθηκε στα τεκτονικά γεγονότα αυτών των περιόδων, είτε γιατί δεν συνειδητοποιήθηκαν από την αρχή. είτε γιατί θεωρήθηκαν «ασήμαντα» σε σχέση με τις παλιές μεγάλης κλίμακας τεκτονικές δομές.

Στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος «νεοτεκτονική» έκανε την εμφάνιση του στο τέλος της δεκαετίας του 1940 - αρχές δεκαετίας 1950 (π.χ. V.A. Obruchev 1948 και άλλοι), οπότε άρχισε να συνειδητοποιείται ότι η σπουδή των νέων και σύγχρονων τεκτονικών κινήσεων, δηλαδή του τέλους του Τριτογενούς και του Τεταρτογενούς, μπορούν να αποτελέσουν ξεχωριστό κλάδο των γεωεπιστημών. Παράλληλα άλλοι επιστήμονες, κυρίως γεωμορφολόγοι, προσπάθησαν να συνδυάσουν τις γεωμορφολογικές παρατηρήσεις (ποτάμιες - θαλάσσιες αναβαθμίδες, παλιές ακτογραμμές, ανυψώσεις και καταβυθίσεις κτλ.) με τις πρόσφατες τεκτονικές διεργασίες και δομές και έδωσαν μ' αυτό τον τρόπο έμφαση στη νεοτεκτονική έρευνα. Εκείνα από τα γεωμορφολογικά φαινόμενα που συνδέονται άμεσα με τα νεοτεκτονικά χαρακτηρίζονται σήμερα γενικά με τον όρο μορφοτεκτονικά φαινόμενα.

Σήμερα η νεοτεκτονική παρουσιάζεται με ανανεωμένο ενδιαφέρον λόγω της επικράτησης στις γεωεπιστήμες της θεωρίας των λιθοσφαιρικών πλακών. Οι καινούργιες ιδέες έδωσαν την ώθηση για προσέγγιση της τεκτο¬νικής και της σεισμολογίας (σεισμοτεκτονική) και για τη χρησιμοποίηση νέων μεθόδων στη νεοτεκτονική έρευνα, όπως: ποσοτικές μέθοδοι τεκτονικής ανάλυσης, χρήση αεροφωτογραφιών και δορυφορικών φωτογραφιών, νέες τεχνικές προσδιορισμού των ανυψώσεων και των καταβυθίσεων τμη¬μάτων του γήινου φλοιού και προσδιορισμού των τεκτονικών τάσεων, παλαιομαγνητικές μέθοδοι για τον καθορισμό περιστροφικών ή οριζόντιων μετακινήσεων μικροτεμαχών ή πλακών κ.ά.

Όσον αφορά τις κατευθύνσεις της έρευνας θα πρέπει να σημειωθεί ότι η «Γαλλική σχολή της νεοτεκτονικής» (Mercier 1976, 1979, Angelier 1979 κ.ά.) έδωσε νέα και σημαντική ώθηση στη νεοτεκτονική έρευνα και την καθιέρωσε σαν αυτόνομο επιστημονικό κλάδο. Σύμφωνα με τις απόψεις της σχολής αυτής, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις ποσοτικές μεθόδους του καθορισμού του πεδίου των τεκτονικών τάσεων με μαθηματική προσέγγιση του προβλήματος παραμόρφωση - γενεσιουργός τάση. Επίσης δίνεται βάρος στο λεπτομερή διαχωρισμό των νεοτεκτονικών φάσεων και ιδιαίτερη έμφα¬ση στη σχέση νεοτεκτονικής και σεισμικότητας. Οι ερευνητές της Γαλλικής σχολής έχουν εργαστεί πολύ στον Ελλαδικό χώρο και έχουν δώσει τις βασικές γνώσεις της νεοτεκτονικής του δομής και εξέλιξης.

Η προσέγγιση της νεοτεκτονικής έρευνας από άλλους επιστήμονες (κύρια της Αγγλικής και Αμερικανικής κατεύθυνσης) γίνεται δίνοντας βάρος στη γεωμετρία των ρηγμάτων και των υπόλοιπων ασυνεχειών (διακλάσεις κτλ.), χωρίς ιδιαίτερη βαρύτητα στη γεωδυναμική και σεισμοτεκτονική.

Αξιόλογη τέλος συμμετοχή στη νεοτεκτονική έρευνα έχει και η τάση εκείνη που δίνει έμφαση στις γεωμορφολογικές μεθόδους, καθόσον είναι γνωστό ότι το επιφανειακό ανάγλυφο μιας περιοχής και η δομή των πρόσφατων ιζημάτων της εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τεκτονική δομή της περιοχής. Επομένως, οι γεωμορφολογικές παρατηρήσεις μπορούν έμμεσα να οδηγήσουν σε συμπεράσματα για την τεκτονική κατάσταση μιας περιοχής και ιδιαίτερα για τη νέα τεκτονική της.