|
|
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ
ΔΟΜΩΝ
Η διαδικασία της Νεοτεκτονικής
έρευνας
Οι τεκτονικές δομές που
μελετούνται στα πλαίσια της νεοτεκτονικής έρευνας και
αναφέρονται στο Νεογενές και Τεταρτογενές, είναι γενικά
ανάλογες δομές με τις αντίστοιχες της παλαιοτεκτονικής.
Διαφέρουν όμως στα παρακάτω κύρια σημεία: Οι
νεοτεκτονικές δομές είναι γενικά μικρότερης έκτασης
τεκτονικά φαινόμενα. Επηρεάζουν εκτός από τα παλιά
πετρώματα (αλπικά, και προαλπικά) και τα νεότερα, χαλαρά
κατά κανόνα, ιζήματα. Επίσης έχουν άμεση σχέση με το
σημερινό μορφοανάγλυφο και γι' αυτό πολλές φορές
εξετάζονται σε συνδυασμό με τα γεωμορφολογικά φαινόμενα
σαν μορφοτεκτονικές δομές. Επιπλέον, συνδέονται άμεσα με
τους επιφανειακούς σεισμούς (σεισμοτεκτονική).
Οι παραπάνω λόγοι επιβάλλουν ώστε
τα νεοτεκτονικά φαινόμενα να προσεχτούν με ιδιαίτερη
λεπτομέρεια και να μελετηθούν ξεχωριστά.
Σε γενικές γραμμές η διαδικασία
που ακολουθείται κατά τις νεοτεκτονικές έρευνες
καθορισμένων περιοχών περιλαμβάνει αρχικά τη μελέτη των
μεγατεκτονικών δομών (κυρίως μεγάλα ρήγματα που
καθορίζουν τη γενικότερη δομή μιας περιοχής), αλλά στη
συνέχεια το ενδιαφέρον της έρευνας κεντρώνεται στη
λεπτομερειακή μελέτη μέσο - και μίκρο - δομών (μικρά
ρήγματα, διακλάσεις, μικροτεκτονικά στοιχεία κ.ά.)
ορισμένων αντιπροσωπευτικών επιμέρους μικροπεριοχών, με
σκοπό την εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων για τις
μεγαδομές της ευρύτερης περιοχής.
Η έρευνα των νεοτεκτονικών
ρηγμάτων εκτός από την άμεση υπαίθρια παρατήρηση γίνεται
και με φωτογεωλογικές μεθόδους. Δηλαδή, από την ανάλυση
αεροφωτογραφιών, απ' όπου παίρνονται χρήσιμες
πληροφορίες για τη δομή της περιοχής (μεγάλες τεκτονικές
γραμμές, νέα ρήγματα, επίδραση των ρηγμάτων στο
υδρογραφικό δίκτυο μιας περιοχής κ.ά.). Επίσης ιδιαίτερα
χρήσιμη είναι η μέθοδος της τηλεπισκόπησης (Remote
sensing), δηλαδή η φωτοερμηνεία δορυφορικών φωτογραφιών
(Φωτ. 1).
Οι δορυφορικές φωτογραφίες με τη
δυνατότητα τους να εξετάζουν μεγάλες περιοχές σε
περιοδικά διαστήματα και να φωτογραφίζουν σε διάφορες
συχνότητες του ορατού και υπέρυθρου, προσφέρουν πολύτιμα
στοιχεία στη μελέτη των νεοτεκτονικών και ενεργών
ρηγμάτων.
 |
Ενεργό ρήγμα (F), από μια περιοχή της
Κίνας με μικρή σεισμικότητα, όπως φαίνεται
από δορυφορική φωτογραφία. Το ρήγμα
επηρεάζει προπαλαιοζωικά πετρώματα του
υποβάθρου (Ar, Pt) και ανωπλειστοκαινικές
και ολοκαινικές αποθέσεις (Q3.4). (Seimological
Press, Beijing, China, 1982). |
Κύρια μέθοδος έρευνας της
Νεοτεκτονικής είναι η μικροτεκτονική ανάλυση, αφού τα
μικροτεκτονικά στοιχεία της νεοτεκτονικής δράσης σαν πιο
πρόσφατα που είναι, είναι και πιο εμφανή και καλύτερα
παρατηρήσιμα. Η τεκτονική ανάλυση των γραμμικών
στοιχείων των ρηγμάτων οδηγεί στον καθορισμό του πεδίου
των τεκτονικών τάσεων που ήταν υπεύθυνες (ή εξακολουθούν
να δρουν ακόμη) για τη νεοτεκτονική κατάσταση της
περιοχής.
Ένα άλλο σημαντικό στάδιο των
νεοτεκτονικών ερευνών είναι η διαπίστωση της συνέχειας
των μεγάλων ρηγμάτων του υποβάθρου σε νεότερα ή και σε
πρόσφατα ιζήματα. Σε μερικές περιπτώσεις η συνέχεια αυτή
είναι εμφανής, αλλά τις περισσότερες φορές απαιτεί
ιδιαίτερη προσπάθεια για ν' ανιχνευτεί. Συνήθως όμως τα
μεγάλα ρήγματα μιας περιοχής με νεοτεκτονική δράση, που
ελέγχουν την τοπογραφία (μορφοανάγλυφο) και εκφράζουν
την ιδιαίτερη τεκτονική δομή της περιοχής, αποτελούν
κατά κανόνα μια ρηγματογενή ζώνη, δηλαδή μια ομάδα
παράλληλων ή αντιθετικών ρηγμάτων, μικρών ή μεγαλύτερων,
που έχουν επιδράσει τόσο στα πετρώματα του υποβάθρου όσο
και στα νεότερα ιζήματα της περιοχής (Φωτ. 2 και 3). Το
σύνολο αυτό των ρηγμάτων διαμορφώνει συνήθως ένα έντονο
μορφοανάγλυφο λόφων και χαραδρώσεων. Από τη γεωμετρική
μελέτη των μικρότερων αυτών ρηγμάτων (μέτρηση παρατάξεων
και κλίσεων, στατιστική επεξεργασία τους κτλ.) μπορούν
να βγουν συμπεράσματα για τη νεοτεκτονική δράση των
μεγάλων ρηγμάτων μιας περιοχής. Τα σχήματα 4 και 5
δείχνουν δύο χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα. Στο
σχήμα 4 φαίνεται μια ομάδα κανονικών μικρορηγμάτων στα
χαλαρά ιζήματα που περιβάλλουν το κύριο ρήγμα του
υποβάθρου (συνθετικά ρήγματα) και τεκτηριώνουν τη
νεότερη του δράση. Στο παράδειγμα του σχήματος 5 γίνεται
μια στατιστική σύγκριση των διευθύνσεων των ρηγμάτων
μιας κοιλάδας μεταξύ εκείνων που εκδηλώνονται στα
περιθώρια της και αποκλειστικά στα πετρώματα του
υποβάθρου και των αντίστοιχων που εμφανίζονται μόνο στα
νέα ιζήματα της κοιλάδας.
 |
Παράδειγμα διαπίστωσης
της νεοτεκτονικής δράσης μεγάλου ρήγματος
από μικρά ρήγματα (μικροδομές) που
επηρεάζουν νέα ιζήματα. Στη φωτογραφία 2
(πάνω) διακρίνεται με κλίση περίπου 45' η
ρηξιγενής επιφάνεια ενός μεγάλου ρήγματος
στη λεκάνη Αμυνταίου (Δυτική Μακεδονία). Το
ρήγμα αυτό (που ονομάζεται ρήγμα Πετρών -
Νυμφαίου) αποτελεί το βασικό τεκτονικό
στοιχείο της μεγαδομής της λεκάνης και κόβει
τα μάρμαρα Τριαδικού-Ιουρασικού και το
κρυστολοσχιστώδες υπόβαθρο. Η νεοτεκτονική
του δράση διαπιστώνεται από μια σειρά μικρών
ρηγμάτων (φωτ. 3 κάτω) που εμφανίζονται με
κλιμακωτή διάταξη στα νέα, μεταλπικά ιζήματα
(ηλικίας Βιλλαφράγκιου) κατά μήκος της ζώνης
του μεγάλου ρήγματος. |
θα πρέπει πάντως να τονιστεί
ιδιαίτερα ότι η μελέτη των μέσο- και μικρό-
νεοτεκτονικών δομών, καθώς επίσης και η μικροτεκτονική
ανάλυση που αναφέρονται σε πρόσφατες τεκτονικές
κινήσεις, πρέπει πάντοτε να συνδυάζεται με τη γενικότερη
δομή της περιοχής που ερευνάται και ιδιαίτερα με τα
μεγάλα κύρια ρήγματα της ευρύτερης περιοχής.
Διαφορετικά, χωρίς να είναι γνωστά η γεωμετρία και το
είδος της κίνησης των μεγάλων ρηγμάτων, οι μέσο- και
μικρό- τεκτονικές παρατηρήσεις δεν αποτελούν εγγύηση από
μόνες τους για νεοτεκτονικά συμπεράσματα.
Στη συνέχεια θα περιγραφούν
ορισμένες χαρακτηριστικές νεοτεκτονικές δομές που
προέρχονται από πρόσφατες νεοτεκτονικές μελέτες,
ιδιαίτερα από αυτές που αναφέρονται στον Ελλαδικό χώρο.
 |
 |
|
Γεωλογικό σκαρίφημα που δείχνει την
κλιμακωτή διάταξη μικρορηγμάτων παράλληλα
προς το κύριο ρήγμα τον υποβάθρου (παχιά
γραμμή).
1) Πετρώματα υποβάθρου (τριαδικοϊουρασικοί
ασβεστόλιθοι).
2) Νεογενή ιζήματα (άργιλοι, μάργες, άμμοι,
λιμναίοι ασβεστόλιθοι).
3) Τεταρτογενείς χαλαρές αποθέσεις
(κροκαλοπαγή, άμμοι). 4) Σύγχρονες
αποθέσεις. |
Στατιστική σύγκριση των διευθύνσεων των
ρηγμάτων μιας τεκτονικής κοιλάδας (Κομνηνά
Πτολεμαΐδας). 1) Ροδοδιάγραμμα παρατάξεων
των ρηγμάτων που επηρεάζουν μόνο τα
πετρώματα των περιθωρίων της λεκάνης (τριαδικοϊουρασικοί
ασβεστόλιθοι). 2) Διάγραμμα παρατάξεων των
ρηγμάτων που εκδηλώνονται μόνο στα
πλειοπλειστοκαινικά ιζήματα που πληρούν τη
λεκάνη. 3) Σύγκριση των δύο ομάδων ρηγμάτων
στο ίδιο ροδοδιάγραμμα (διακεκομμένες και
συνεχείς γραμμές αντίστοιχα), απ' όπου
προκύπτει η σχεδόν απόλυτη ταύτιση τους.
(Κατά Παυλίδη 1985). |
|
