ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τμήμα Γεωλογίας - Τομέας Γεωλογίας

ΘΡΑΥΣΙΓΕΝΗΣ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η Γεωμετρία του εφελκυσμού

Όσον αφορά τη γεωμετρία των τεκτονικών τεμαχών (blocks), τα οποία βρίσκονται υπό την επίδραση του εφελκυσμού, αυτή εκφράζεται με το συντελεστή (β) ή ποσότητα εφελκυσμού (coefficient or amount of extention), ο οποίος εκφράζει το λόγο της σημερινής τεκτονικής κατάστασης μιας περιοχής με την αντίστοιχη πριν τον εφελκυσμό και ορίζεται ως:

β = d/d΄ + ημθ/ημθ΄

όπου θ η αρχική γωνία κλίσης ενός επιπέδου ρήγματος και θ' η κλίση του μετά την κίνηση. Οι μετρήσεις του συντελεστή εφελκυσμού γίνονται σε τοπικό επίπεδο σε περιοχές μεγάλων κανονικών ρηγμάτων, όπου είναι γνωστές οι κλίσεις και το συνολικό (όχι μόνο το ορατό) άλμα τους (Σχ. 79).

Τιμές του β < 1 εκφράζουν περιοχές όπου δεν υπάρχουν κανονικά ρήγματα, αλλά αντίθετα ανάστροφα φαινόμενα. Μικρές τιμές του β = 1.1 -1.2 εκφράζουν λίγο ή πολύ παράλληλα κανονικά ρήγματα που διαχωρίζουν επιμήκη τεκτονικά τεμάχη, όπως φαίνεται από το μοντέλο του σχήματος 80. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό οι κλίσεις των ρηγμάτων στην επιφάνεια είναι μεγάλες (60°-70°), ενώ οι αντίστοιχες σε βάθος πρέπει να είναι μικρότερες (~ 50°). Αρκετές, σχεδόν κατακόρυφες (80°-90°) διακλάσεις εφελκυσμού, παράλληλες προς τα ρήγματα, αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια του πρώτου αυτού σταδίου του εφελκυσμού.

Στο επόμενο στάδιο οπού αυξάνει ο συντελεστής εφελκυσμού (β = 1.2 - 1.7) εξακολουθεί να υπάρχει τυπική κίνηση βαρύτητας κατά μήκος των κανονικών ρηγμάτων, ενώ η κλίση των τεκτονικών τεμαχών αυξάνει από 10° μέχρι ~ 25°, διάταξη που ανταποκρίνεται σε ένα μοντέλο που ονομάστηκε από τους αρχικούς μελετητές «μοντέλο της τράπουλας» (pack-of-cards). Μεγάλες τιμές του β, δηλαδή μεγαλύτερες του 3 παρουσιάζονται σε περιοχές έντονου εφελκυσμού (π.χ. βαθιές θαλάσσιες τάφρους, μεσωκεάνειες ράχεις).

	Σχ. 79. Υπολογισμός τον συντελεστή εφελκυσμού (Κατά Jackson & McKenzie 1983).
	Σχ. 80. Εξέλιξη των κανονικών ρηγμάτων σε συνάρτηση με την ποσότητα εφελκυσμού β (μοντέλο της τράπουλας), α και b αρχικά στάδια εφελκυσμού (β - 1.05 - β = 1.2). c και d προχωρημένα στάδια εφελκυσμού (β = 1.5 - β = 1.9). F = κανονικά ρήγματα πρώτης τάξης. Τ: διακλάσεις εφελκυσμού. TF: κανονικά ρήγματα δεύτερης και τρίτης τάξης. (Κατά Angelier & Coletta 1983).

Στην περιοχή του Αιγαίου ο επιφανειακός εφελκυσμός που δημιουργείται από παράλληλα κανονικά ρήγματα στα ανώτερα στρώματα του φλοιού (βάθος 10-20 Km) είναι σε πολύ καλή συμφωνία με τον εφελκυσμό που προβλέπεται από το παραπάνω μοντέλο. Οι μεγαλύτερες τιμές συντελεστή εφελκυσμού που υπολογίστηκαν είναι β = 1.4 - 1.5 για τις περιοχές Κρήτης και Δωδεκανήσου.

Οι περιοχές που επηρεάστηκαν από μεγαλύτερο εφελκυσμό βρίσκονται υποθαλάσσια στο Αιγαίο, όπου δεν μπορούν να γίνουν υπαίθριες παρατηρήσεις. Πιστεύεται ότι όσον αφορά το Αιγαίο οι τιμές του β δεν πρέπει να ξεπερνούν το 2. Από βυθομετρικούς χάρτες και σεισμικά προφίλ έχουν υπολογιστεί τιμές του β μέχρι 1.8 για το νότιο Αιγαίο, ενώ για την τάφρο του βόρειου Αιγαίου δίνονται τιμές από 2.6 μέχρι 5, οι οποίες όμως ίσως είναι υπερβολικά μεγάλες.

Στο σχήμα 81 δίνονται οι καμπύλες ίσων τιμών β για τον ευρύτερο Αιγαιακό χώρο.

Επόμενη Σελίδα