Χαλαζίας quartz

Τύπος: SiO2
Σύστημα: Τριγωνικό (α-χαλαζίας) - Εξαγωνικό (β-χαλαζίας)
Κατηγορία: Τεκτοπυριτικά (ομάδα SiO2)

Μεγάλος κρύσταλλος Μεγάλος κρύσταλλος
 
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Λάμψη: Υαλώδης σε μακροκρυσταλλικές ποικιλίες, συνήθως στεατώδης ή αλαμπής σε κρυπτοκρυσταλλικές ποικιλίες.
Χρώμα: Συνήθως άχρωμο ή λευκό. Συχνά όμως περιέχει πολύ μικρά εγκλείσματα που τον χρωματίζουν με διάφορα χρώματα, όπως γαλακτώδες, ιώδες, καστανό, κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, μαύρο κ.λ.π.
Γραμμή σκόνης: Λευκή.
Σκληρότητα: 7
Ειδικό βάρος: 2,65, χαμηλότερο σε κρυπτοκρυσταλλικές ποικιλίες (~2,6).
Σχισμός: Κογχώδης θραυσμός.
Διαφάνεια: Διαφανής έως ημιδιαφανής.
Τηκτικότητα: 7
Παρατηρήσεις: Μορφή πρισματική, ρομβοεδρική που μοιάζει με πυραμιδική. Οι πρισματικές έδρες συνήθως με οριζόντιες ραβδώσεις. Βρίσκεται σε κρυστάλλους και σε συμπαγείς μάζες. Επίσης συναντάται σε γεώδη. Διδυμία κατά τον νόμο του Dauphine με άξονα διδυμίας τον c και κατά το νόμο της Βραζιλίας με επίπεδο διδυμίας το (11-20). Πιο σπάνια κατά τον Ιαπωνικό νόμο με επίπεδο διδυμίας το(11-22). Οι διδυμίες του χαλαζία δύσκολα εκφράζονται στην εξωτερική μορφή του κρυστάλλου. Ο χαλαζίας είναι πολύ κοινό και διαδεδομένο ορυκτό. βρίσκεται σε πολλά πυριγενή και μεταμορφωμένα πετρώματα και επειδή είναι ανθεκτικός στη μηχανική και χημική αποσάθρωση βρίσκεται σε πολλά ιζηματογενή πετρώματα και στην άμμο. Έχει πολλές και ποικίλες χρήσεις. Οι διάφορες παραλλαγές του χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι (αμέθυστος, κίτρινο, πράσιο, αχάτης). Η χαλαζιακή άμμος χρησιμοποιείται ως λειαντικό, καθώς και στη βιομηχανία γυαλιού και πυριτικών τούβλων. Σε κατάσταση σκόνης έχει εφαρμογή στη βιομηχανία πορσελάνης και χρωμάτων και ως πέτρωμα (ψαμμίτης, χαλαζίτης) για οικοδομικούς σκοπούς. Χρησιμοποιείται σε επιστημονικά οπτικά όργανα (φακοί, πρίσματα) και λόγω των ισχυρών πιεζοηλεκτρικών και πυροηλεκτρικών ιδιοτήτων του χρησιμοποιείται στις ραδιοσυχνότητες, στην κατασκευή ψηφιακών ρολογιών, στη μέτρηση ψηλών πιέσεων κ.λ.π.
Μακροκρυσταλλικές ποικιλίες: Ορεία κρύσταλλος: άχρωμη και διαυγής ποικιλία του χαλαζία. Βρίσκεται συνήθως σε μονοκρυστάλλους.
Αμέθυστος: ιώδης ποικιλία του χαλαζία. Βρίσκεται συνήθως σε κρυστάλλους μέσα σε γεώδη. Το χρώμα αποδίδεται σε μικρά ποσά B ή BPO4 ή κατ' άλλους Fe3+.
Ροδόχρωμος χαλαζίας: ρόδινη έως ροδοκόκκινη ποικιλία του χαλαζία. Είναι χονδροκρυσταλλικός και βρίσκεται σπάνια σε κρυστάλλους. Το χρώμα αποδίδεται σε μικρά ποσά Mn3+ ή σε βελονίδια ρουτιλίου (περιέχει Ti4+).
Καπνίας: σκοτεινόχρωμη σε χρώμα καπνιάς, καστανή, τεφρή έως μαύρη ποικιλία του χαλαζία. Η μαύρη ποικιλία ονομάζεται μόριον. Διαφανής έως ημιδιαφανής, αδιαφανής. Βρίσκεται συνήθως σε κρυστάλλους. Το χρώμα αποδίδεται σε ελεύθερα ιόντα Si που σχηματίζονται με έκθεση του χαλαζία σε ακτινοβολία ραδιενεργών ορυκτών.
Κιτρίνης: κίτρινη, διαφανής ποικιλία του χαλαζία που μοιάζει με τοπάζιο. Το χρώμα αποδίδεται σε υπομικροσκοπική κατανομή κολλοειδούς υδροξειδίου Fe3+.
Γαλακτόχρωμος χαλαζίας: λευκή, γαλακτόχρωμη ποικιλία του χαλαζία. Σχεδόν αδιαφανής με στεατώδη λάμψη. Βρίσκεται σε μεγάλες μάζες σε φλέβες και σε πηγματίτες. Το χρώμα αποδίδεται σε πολυάριθμα υπομικροσκοπικά ρευστά εγκλείσματα.
Κυανός χαλαζίας: κυανή ποικιλία του χαλαζία. Ιδιαίτερη ποικιλία που απαντάται κυρίως στην Ανδαλουσία της Ισπανίας. Βρίσκεται συνήθως σε κρυστάλλους. Το χρώμα αποδίδεται σε εγκλείσματα αερινίτη (κυανό πυριτικό ορυκτό).
Σιδηρούχος χαλαζίας: ερυθρωπή, καστανωπή, κιτρινωπή ποικιλία του χαλαζία. Το χρώμα αποδίδεται σε εγκλείσματα σιδηροξειδίων.
Χαλαζίας με εγκλείσματα: διάφορα ορυκτά όπως βελόνες ρουτιλίου (σαγενίτης), τουρμαλίνης κλπ. εγκλείονται σε κρυστάλλους χαλαζία προσδίδοντας ασυνήθιστη εμφάνιση.
Αβεντουρίνης: λεπτά προσανατολισμένα φυλλάρια χρωμιούχου μαρμαρυγία (πράσινο) και αιματίτη (κόκκινο) εγκλείονται και αντανακλούν το φως προσδίδοντας ακτινοβόλο λάμψη.
Όνομα: Χαλαζίας: στην αρχαιότητα (Θεόφραστος) και ως τα μέσα του 17ου αιώνα ο διαυγής άχρωμος χαλαζίας ονομάζονταν κρύσταλλος = πάγος, από τις ελληνικές λέξεις κρύος και στέλλω, εξ ου και ορεία κρύσταλλος = πάγος των ορέων. Αναφέρεται επίσης ως χαλαζίας, χαλάζιος, χαλαζίτης λίθος. Η ξένη ονομασία quartz έχει γερμανική και προγενέστερα πιθανόν σλαβική προέλευση και σημαίνει σκληρή και άχρηστη μεταλλευτικά ουσία που βρισκόταν συχνά σε φλεβικά κοιτάσματα.
Αμέθυστος: από το στερητικό α και της λέξης μεθύσκω διότι στην αρχαιότητα πιστευόταν ότι προστάτευε από τη μέθη.
Καπνίας: από το μελανό καπνοκαστανό χρώμα.
Κιτρίνης: από τη λατινική λέξη citrus = κίτρο λόγω του λεμονοκίτρινου χρώματός του.
Αβεντουρίνης: λόγω της τυπικής ακτινοβόλου λάμψης του.
Μικροσκοπικές ιδιότητες: Χαλαζίας
 
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Χαλαζίας.
Metropolitan Museum, New York, Η.Π.Α.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.
Χαλαζίας με ασβεστίτη (10 cm).
Ορυχείο Herja, Maramures, Ρουμανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Κρύσταλλος χαλαζία (7,5 cm).
Dalnjegorsk, Primorskij Kraj, Ρωσία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Κρύσταλλος χαλαζία με σιδηρίτη (14 cm).
Ορυχείο Panasqueira, Beira Baixa, Πορτογαλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Χαλαζίας πάνω σε σιδηρίτη.
Taouz, Sahara, Μαρόκο.
Photo: Fransesc Fabre, Fabre Minerals.
Χαλαζίας.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.
Γεώδες χαλαζία (14 cm).
Asni, Μαρόκο.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Κρύσταλλος χαλαζία με υγρό έγκλεισμα.
Photo: Βασίλης Μέλφος, Προσωπική συλλογή.
Πολύχρωμα πετράδια από διάφορες ποικιλίες χαλαζία.
Photo: The National Gem Collection.
Πολύχρωμα πετράδια από διάφορες ποικιλίες χαλαζία.
Photo: The National Gem Collection.
Πολύχρωμα πετράδια από διάφορες ποικιλίες χαλαζία.
Photo: The National Gem Collection.
Μακροκρυσταλλικές ποικιλίες χαλαζία

Ορεία κρύσταλλος (άχρωμη, διαυγής ποικιλία του χαλαζία) rock crystal

Ορεία κρύσταλλος (10 cm).
Arkansas, Η.Π.Α.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (4,5 cm).
Carrara, Ιταλία.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (διαμάντια Herkimer).
Herkimer, New York, Η.Π.Α.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.
Ορεία κρύσταλλος (5,5 cm).
Vallee de la Lignare, Bourg d' Oisans, Γαλλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος
Huaron, Περού.
Photo: TheImage.
Ορεία κρύσταλλος (14,5 cm).
Mount Ida, Montgomery County, Arkansas, Η.Π.Α.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.
Ορεία κρύσταλλος πάνω σε σιδηρίτη (4 cm).
Taouz, Μαρόκκο.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (6 cm).
Ορυχείο Panasqueira, Beira Baixa, Πορτογαλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (6 cm).
Haute Provence, Γαλλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (3,5 cm).
Haute Provence, Γαλλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (9,4 cm).
Haute Provence, Γαλλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος (3,8 cm).
Haute Provence, Γαλλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ορεία κρύσταλλος.
Hot Springs, Arkansas, Η.Π.Α.
Photo: Dave Barthelmy, Mineralogy Database.
Ορεία κρύσταλλος.
Spruce, Washington, Η.Π.Α.
Photo: Rick Dillhoff, Photo Atlas of Minerals.
Ορεία κρύσταλλος.
Photo: Jay Phillip Schomer, Quartz Crystal Photography.
Ορεία κρύσταλλος.
Photo: Jay Phillip Schomer, Quartz Crystal Photography.
Ορεία κρύσταλλος.
Photo: Jay Phillip Schomer, Quartz Crystal Photography.
Ορεία κρύσταλλος.
Photo: Jay Phillip Schomer, Quartz Crystal Photography.
Ορεία κρύσταλλος.
Photo: Jay Phillip Schomer, Quartz Crystal Photography.
Ορεία κρύσταλλος, διδυμία κατά το νόμο Ιαπωνίας.
Αυγό από ορεία κρύσταλλο (1,5 kg).
California, Η.Π.Α.
Photo: The National Gem Collection.
Διπλαπόληκτη ορεία κρύσταλλος.
Photo: Βασίλης Μέλφος, Προσωπική συλλογή.

Αμέθυστος (ιώδης ποικιλία του χαλαζία) amethyst

Κρύσταλλοι αμεθύστου (6 cm).
Guanajuato, Μεξικό.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Ροζέτα αμεθύστου (10 cm).
Βραζιλία.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Κρύσταλλος αμεθύστου πάνω σε κρύσταλλο χαλαζία (2 cm).
Zillertal, Αυστρία.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Γεώδες αμεθύστου (30 cm).
Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.
Κρύσταλλοι αμεθύστου στο εσωτερικό του γεώδους.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.
Κρύσταλλοι αμεθύστου στο εσωτερικό του γεώδους.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.
Γεώδες αμεθύστου.
Metropolitan Museum, New York, Η.Π.Α.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.
Γεώδες αμεθύστου.
Metropolitan Museum, New York, Η.Π.Α.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.
Αμέθυστος.
Δαδιά, Έβρος.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.
Αμέθυστος.
Ουρουγουάη.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Onyang, KyongJu, Νότια Κορέα.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Brandberg, Gobobos Mts., Ναμίμπια.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Las Vigas, Vera Cruz, Μεξικό.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Las Vigas, Vera Cruz, Μεξικό.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Ορυχείο Clavero, Cordoba, Αργεντινή.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Ορυχείο Clavero, Cordoba, Αργεντινή.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Ορυχείο Clavero, Cordoba, Αργεντινή.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος πάνω σε γαλακτώδη χαλαζία.
Ορυχείο Clavero, Cordoba, Αργεντινή.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Ορυχείο Clavero, Cordoba, Αργεντινή.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Αμέθυστος.
Thunder Bay, Ontario, Καναδάς.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.
Κρύσταλλοι αμεθύστου.
Μεξικό.
Κρύσταλλοι αμεθύστου.
Μεξικό.
Σκήπτρο διπλαπόληκτου κρυστάλλου αμεθύστου πάνω σε καπνία.
Κάτω Νευροκόπι.
Photo: Βασίλης Μέλφος, Προσωπική συλλογή.
Αμέθυστος.
Κάτω Νευροκόπι.
Photo: Βασίλης Μέλφος, Προσωπική συλλογή.
Αμέθυστος.
Δαδιά Έβρου.
Photo: Βασίλης Μέλφος, Προσωπική συλλογή.
Γεώδες αμέθυστου.
Δαδιά Έβρου.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος
.
Αμέθυστος με υγρά εγκλείσματα.
Delaware, Pennsylvania, Η.Π.Α.
Photo: The National Gem Collection.
Αμέθυστος.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.
Αμέθυστος.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.

Ροδόχρωμος χαλαζίας (ρόδινη ποικιλία του χαλαζία) rose quartz

Ροδόχρωμος χαλαζίας με ασβεστίτη και ορθόκλαστο (6 cm).
Ορυχείο Pitorra, Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Ροδόχρωμος χαλαζίας.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.
Ροδόχρωμος χαλαζίας.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.
Στολίδια από ροδόχρωμο χαλαζία.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.
Ροδόχρωμος χαλαζίας πάνω σε καπνία.
Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: The National Gem Collection.

Καπνίας (σκοτεινόχρωμη ποικιλία του χαλαζία) smoky quartz

Κρύσταλλος καπνία (9,5 cm).
Arkansas, Η.Π.Α.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Καπνίας.
Ελβετία.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος
.
Κρύσταλλος καπνία με ορθόκλαστο (λευκό) (7 cm).
Fichtelgebirge, Βαυαρία, Γερμανία.
Photo: Isaias Casanova, IC Minerals.
Καπνίας.
Taquaral, Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Καπνίας.
Lapcha, Ουράλια, Ρωσία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Καπνίας.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.
Καπνίας.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.

Κιτρίνης (κίτρινη ποικιλία του χαλαζία) citrine

Καπνόχρωμος κιτρίνης (53 kg).
Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: The National Gem Collection
.
Δίχρωμα πετράδια έν μέρει κιτρίνης και εν μέρει αμέθυστος.
Βολιβία.
Photo: The National Gem Collection
.
Κιτρίνης.
Araçuaí, Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: Rob Lavinsky, iRocks.com.
Κιτρίνης.
Alto Zambeze, Moxico Province, Αγκόλα.
Photo: Martins da Pedra.
Κιτρίνης.
Photo: Greene Gallery Mineral Collection, University of Wisconsin, Milwaukee.

Γαλακτόχρωμος χαλαζίας (γαλακτόχρωμη ποικιλία του χαλαζία) milky quartz

Γαλακτόχρωμος χαλαζίας (7 cm).
Rocher de Sel de Djelfa, Αλγερία.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Γαλακτόχρωμος χαλαζίας με κυανίτη.
Εχίνος, Ξάνθη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.
Γαλακτόχρωμος χαλαζίας.
Black Mts., Nevada, Η.Π.Α.
Photo: Milton Speckels, Photo Atlas of Minerals.
Γαλακτόχρωμος χαλαζίας.
Mohave, Arizona, Η.Π.Α.
Photo: Milton Speckels, Photo Atlas of Minerals.
Γαλακτόχρωμος  χαλαζίας.
Tecopa, California, Η.Π.Α.
Photo: Milton Speckels, Photo Atlas of Minerals.

Κυανός χαλαζίας (κυανή ποικιλία του χαλαζία) blue quartz

Μπλε χαλαζίας.
Ισπανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Μπλε χαλαζίας.
Ισπανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Μπλε χαλαζίας.
Ισπανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Μπλε χαλαζίας.
Malaga, Andalusia, Ισπανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.
Μπλε χαλαζίας.
Malaga, Andalusia, Ισπανία.
Photo: Francesc Fabre, Fabre Minerals.

Σιδηρούχος χαλαζίας ferruginous quartz

Σιδηρούχος χαλαζίας πάνω σε αιματίτη (10 cm).
Cumberland, Μεγάλη Βρετανία.
Photo: Olaf Medenbach, The Magic of Minerals.
Χαλαζίας με επικάλυψη αιματίτη.
Paterson, New Jersey, Η.Π.Α.
Photo: Lou Perloff, Photo Atlas of Minerals.
Σιδηρούχος χαλαζίας.
Valencia, Ισπανία.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.

Χαλαζίας με εγκλείσματα quartz with inclusions

Βελόνες ρουτιλίου μέσα σε χαλαζία.
Βραζιλία.
Photo: TheImage.
Ρουτίλιο μέσα σε χαλαζία.
Hiddenite, Alexander County, North Carolina, Η.Π.Α.
Photo: Lou Perloff, The Photo-Atlas of Minerals.
Βελόνες ρουτιλίου μέσα σε χαλαζία.
Minas Gerais, Βραζιλία.
Photo: Lou Perloff, The Photo-Atlas of Minerals.
Βελόνες ρουτιλίου μέσα σε χαλαζία.
Βραζιλία.
Photo: Milton Speckels, The Photo-Atlas of Minerals.

Αβεντουρίνης (πρασινωπή ποικιλία του χαλαζία) aventurine

Αβεντουρίνης.
Φινλανδία
.
Photo: Scandinavian Mineral Gallery, © 2001 Göran Axelsson.